Twoja najważniejsza rola w życiu. Jak być wzorem dla nastolatka?

To, co robisz, pokazuje dziecku, jak może się zachowywać. Na przykład to, jak radzisz sobie z frustracją i cierpieniem, ma wpływ na to, jak ono kontroluje swoje emocje. To, co jesz, jak dużo ćwiczysz i jak o siebie dbasz, również znajduje swoje odzwierciedlenie w zachowaniu twojego dziecka.

To, co mówisz, także ma ogromne znaczenie. Możesz pomóc dziecku w samokontroli, rozmawiając z nim o tym, jak jego postępowanie wpływa na innych. Możesz też użyć bardziej złożonej argumentacji i przykładów, by porozmawiać o tym, co jest dobre, a co złe. To dobry moment, bo właśnie na tym etapie rozwoju dziecko zyskuje zdolność zrozumienia doświadczeń i uczuć innych ludzi.

Jak dawać przykład nastolatkowi?

• Włączaj dziecko w rodzinne dyskusje i uwzględniaj jego opinię przy podejmowaniu decyzji i ustalaniu zasad. To doskonałe sposoby, by pomóc mu zrozumieć, jak można się dogadywać i współpracować na co dzień.
• Wcielaj słowa w czyn. Nastolatek na pewno zauważy, jeśli nie będziesz tego robił.
• Dbaj o zdrowy styl życia, odpowiednio się odżywiając i regularnie ćwicząc. Nie mów źle o swoim ciele i o ciałach innych osób. Będziesz nie tylko zdrowszy – przekażesz także dziecku istotną prawdę na temat obrazu własnego ciała i akceptacji.
• Pokaż, że nauka sprawia ci przyjemność. Jeśli przedstawisz ją jako coś ciekawego i przyjemnego, a nie jako przykry obowiązek, twój nastolatek też okaże bardziej pozytywne nastawienie do szkoły.
• Myśl, zachowuj się i mów pozytywnie, jak optymista.
• Bierz odpowiedzialność za siebie, przyznając się do błędów i rozmawiając o tym, jak możesz je naprawić. Nie zrzucaj winy za wszystko, co złe, na innych ludzi i niesprzyjające okoliczności.
• Wykorzystaj zdolności rozwiązywania problemów, by radzić sobie z wyzwaniami lub konfliktami w spokoju i konstruktywnie. Jeśli będziesz wpadał we wściekłość, kiedy pojawiają się problemy, dziecko prawdopodobnie odpowie ci w ten sam sposób.
• Okazuj innym uprzejmość i szacunek.

Wpływanie na nastolatka

Wciąż masz na swoje dziecko ogromny wpływ. Choć czasem tego nie widać, nastolatkowie nadal pozostają w bliskiej relacji z rodzicami, cenią ich zdanie, rady i wsparcie. Rówieśnicy twojego dziecka również bardzo się dla niego liczą, ale to wy jako rodzice macie wpływ na różne rzeczy.

Jako rodzic kształtujesz podstawowy system wartości dziecka, np. przekazując mu wartości etyczne, a także na jego wizję przyszłości, wybory dotyczące edukacji. Im mocniejsza jest więź między wami, tym twój wpływ będzie istotniejszy.

Przyjaciele twojego dziecka z kolei będą częściej oddziaływać na jego codzienne zachowanie – na to, jakiej muzyki słucha, w co się ubiera i czy gnębi kogoś lub naśmiewa się z niego.

Nastolatek potrzebuje kontaktu z tobą i chce, byś wiedział, czym się zajmuje. Zainteresuj się tym, co robi z przyjaciółmi i zachęć do wspólnego spędzania czasu.

Styl wychowania

Badania pokazują, że rodzice autorytatywni – ustanawiający twarde granice, ale także okazujący ciepło i akceptujący potrzebę indywidualności dziecka – częściej wychowują nastolatków w mniejszym stopniu ulegających wpływom grupy rówieśniczej. Takie dzieci łatwiej też ulegają wpływom pozytywnym i np. lepiej radzą sobie w szkole.

Dzieci rodziców permisywnych (nieustanawiający granic lub ustanawiający je rzadko, przy tym ciepli i akceptujący) i autorytarnych (kontrolujących, mających wysokie oczekiwania co do przestrzegania zasad i spełniania standardów) częściej ulegają wpływom skłaniającym je do nieodpowiednich zachowań.

Twój wpływ na towarzyskie kontakty nastolatka

Kiedy twoje dziecko było młodsze, prawdopodobnie wpływałeś na jego przyjaźnie, zarządzając do pewnego stopnia tym, jak spędza czas i zachęcając do kontaktu z niektórymi osobami oraz odradzając relacje z innymi.

Nadal możesz mieć wpływ na to, z kim przyjaźni się twoje nastoletnie dziecko. Kształtujesz jego postawy i system wartości, które z kolei mają wpływ na to, jak dobiera znajomych.

Mamy tendencję do myślenia, że, skoro nastolatki i ich przyjaciele są do siebie podobni, wywierają wpływ na siebie nawzajem. Jednak podstawowym powodem, dla którego do złudzenia się przypominają, jest to, że mają po prostu zwyczaj nawiązywania przyjaźni z osobami o zbliżonych cechach.

Twój wpływ na stosunek dziecka do używek

Możesz mieć obawy co do tego, jak twoje dziecko będzie radziło sobie z alkoholem czy innymi używkami, a także z presją rówieśniczą, skłaniającą do eksperymentów. Jednak to nie tylko koledzy mają w tym zakresie wpływ na twoje dziecko – ty także go masz.

Jest bardzo mało prawdopodobne, że uda ci się powstrzymać dziecko od próbowania alkoholu, ale możesz pokazać mu zdrowe nawyki. To, jaki jest twój stosunek do picia i innych używek, ma duży wpływ na zachowania dziecka. Pomyśl, jaki komunikat przekazujesz dziecku, jeśli:

• pijesz alkohol od czasu do czasu i z umiarem;
• pijesz dużo i codziennie;
• palisz po każdym posiłku/do każdej kawy;
• mówisz czasem „Muszę się napić/zapalić, miałem straszny dzień w pracy” albo „Boli mnie głowa, muszę wziąć tabletkę”.

Warto też szczerze porozmawiać z dzieckiem o alkoholu i innych używkach, o ich działaniu i związanym z nim ryzyku.

Twoje nastoletnie dziecko nie jest zdane na samotne zmaganie się ze światem i jego wyzwaniami. Możesz być jego towarzyszem i przewodnikiem w tej drodze. Pod warunkiem, że będziesz wobec niego uczciwy, wpajając wartości, którymi sam się również kierujesz.

Tomasz Bielewicz