„Długa droga do wojny” – film dokumentalny o I wojnie światowej z Netfliksa [RECENZJA]

„Długa droga do wojny” (ang. „The Long Road to War”) to pełnometrażowy film dokumentalny o początkach I wojny światowej. Pochodzący z kraju, który stracił ponad 20% swojej populacji w Wielkiej Wojnie, serbski reżyser Miloš Škundrić mówi, że był zszokowany, gdy dowiedział się, jak niewiele on i jego pokolenie wie o przyczynach tej „dwudziestowiecznej katastrofy”. Postanowił coś z tym zrobić, dając nam w 2018 roku znakomity, odkrywczy i wyjątkowy film, który na wiele kwestii rzuca całkowicie nowe światło. Jednocześnie jest wizją na wskroś inną, od tej, którą znamy z zachodnich dokumentów o wielkiej wojnie.

Chociaż było wiele książek na temat I wojny światowej, było dla mnie zaskakujące, że jej początki przez 100 lat nie doczekały się osobnego filmu dokumentalnego. Oczywiście wątek ten był włączany do filmów traktujących o wielkiej wojnie, ale zwykle ograniczano się do 1914 roku, a to spore niedopatrzenie [...] Ale tak naprawdę trudno przyjąć, że jedynie zamach na następcę austro-węgierskiego tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żonę Zofię, sprawił, że wybuchła wojna.

- powiedział Miloš Škundrić.

Autor postawił w pełni uzasadnioną tezę, że jedno wydarzenie nie mogło doprowadzić do wybuchu konfliktu, który swoim zasięgiem objął cały świat. Postanowił sprawdzić, co działo się wcześniej i jak kształtowały się stosunki międzynarodowe poszczególnych krajów, w jaki sposób dochodziło do kolejny tarć i nieporozumień. Sytuacja była tak napięta, że wystarczył impuls – w tym wypadku wspomniany zamach – żeby wszystko wybuchło z ogromną siłą.

„Długa droga do wojny” – plakat | mat. pras.

Niepokoje początku XX wieku

W dokumencie wykorzystano filmy i zdjęcia z około piętnastu archiwów na całym świecie, dzięki czemu jest więcej akcji, a mniej „gadających głów” – to dobrze, ponieważ wiele dokumentów cierpi na problem braku dynamiki z powodu zbyt wielu następujących po sobie wypowiedzi.

Zamysłem reżysera było stworzenie dokumentu, który wyglądałby jak film Olivera Stone’a – polityczny thriller osadzony w historycznych realiach. Trzeba przyznać, że wyszło mu to naprawdę dobrze, choć nie jest też tak, że w dokumencie nie ma zaproszonych gości – tych nie brakuje. Pochodzą z różnych krajów (między innymi z Niemiec, Francji, Rosji i Wielkiej Brytanii) i ich celem jest zaprezentowanie różnych punktów widzenia. Twórcy udało się jednak zachować równowagę w środkach przekazu, która wpłynęła pozytywnie na dynamikę prezentowanych w filmie wydarzeń.

W połowie lat 60. młody wówczas historyk John C.G. Röhl odkrył pochodzące z 8 grudnia 1912 roku dokumenty dotyczące tak zwanej niemieckiej „Rady Wojennej”. Fritz Fischer opublikował te zapisy w swojej książce „War of Illusions” i wywrócił niemiecką historiografię do góry nogami. Pomogły one zrozumieć strategiczne myślenie niemieckiej armii i marynarki wojennej, które planowały wojnę „w najbardziej dogodnych okolicznościach”. Na tym spotkaniu zgodzili się, że wojna, która początkowo miała wybuchnąć w 1912 roku, powinna zostać przełożona na lato 1914 roku, kiedy zarówno ich armia, jak i marynarka wojenna będą gotowe.

Reżyser potraktował te informacje jako punkt wyjścia dla swojego filmu i skontaktował się z emerytowanym profesorem Röhlem z Uniwersytetu Sussex. Napisał on bardzo szczegółową trzytomową biografię cesarza Wilhelma II, w której znalazło się wiele istotnych dla Škundricia informacji.

Historia, odpowiednio podana, zawsze fascynuje

Od samego początku ma się wrażenie, że twórca bardzo dobrze przygotował się do swojej pracy. W filmie znajduje się wiele historycznych szczegółów, o których nawet osoby lepiej zorientowane w historii XX wieku mogły nie wiedzieć. Miloš Škundrić jest skrupulatny i z dużą satysfakcją prezentuje widzom mało znane informacje związane z okresem sprzed wybuchu I wojny światowej. Docenić należy również fakt, że duży nacisk postawił na prezentację wydarzeń z różnych punktów widzenia – zaproszeni eksperci i historycy dodają kolejne elementy polityczno-socjologicznej układanki, która tworzyła się na mapie Europu po 1910 roku.

„Długa droga do wojny” to doskonały przykład tego, że można przygotować ciekawy i nowatorski film dokumentalny o wojnie, która miała miejsca ponad 100 lat temu. Że wciąż wiąże się z nią wiele ciekawych historii, o których większość odbiorców – czerpiących wiedzę z podręczników szkolnych – zwyczajnie nie ma pojęcia. Miloš Škundrić zadaje wiele pytań i nie pozostawia ich bez odpowiedzi, co sprawia, że oglądanie trwającego niespełna dwie godziny dokumentu daje wiele satysfakcji. Nie ma czasu na nudę czy rozkojarzenie.

Film „Długa droga do wojny” jest jednocześnie dowodem na to, że w bibliotece Netfliksa nie brakuje prawdziwych perełek. Sztuką jest zapomnienie o znajdujących się tam rekomendacjach oraz najpopularniejszych treściach i podjęcie próby poszukania czegoś ciekawego na własną rękę. Szybko okazuje się, że gigant streamingu to nie tylko mdłe, pisane na kolanie filmy i seriale, ale również naprawdę dużo jakościowych treści.

Michał Grzybowski

Wejdź na FORUM! ❯