Filmy wojenne, które trzeba zobaczyć

1. O jeden most za daleko (1977)

Ten genialny, klasyczny dziś film powstał na podstawie książki Corneliusa Ryana i opowiada o przebiegu słynnej Operacji Market Garden, w której poza Amerykanami i Brytyjczykami brali udział również Polacy z I Samodzielnej Brygady Spadochronowej pod wodzą gen. Stanisława Sosabowskiego. Celem operacji było szybkie i niemal jednoczesne zdobycie i zabezpieczenie najważniejszych dla nacierających wojsk alianckich mostów w Belgii i Holandii, co tym samym miało otworzyć sprzymierzonym drogę do Niemiec. Film ten zrealizowano z ogromnym rozmachem, a reżyser Richard Attenborough postarał się, by w szczegółach odtworzono realia historyczne.

O jeden most za daleko

2. Parszywa dwunastka (1967)

Ten film w reżyserii Roberta Aldricha przed laty był jednym z największych sukcesów kasowych swoich czasów. I nic dziwnego, opowiada historię pełną brawury i pokazuje, że każdy powinien dostać drugą szansę. Akcja filmu rozpoczyna się w 1944 roku. Amerykanin mjr Reisman ma trudne zadanie: przygotować do samobójczej misji oddział dwunastu żołnierzy, wybranych spośród przestępców czekających na egzekucję lub skazanych na wysokie wyroki. Celem ma być wyjątkowo trudno dostępny zamek we Francji, gdzie przyjeżdżają wysocy oficerowie niemieccy. Jeśli akcja zakończy się sukcesem – schwytaniem kilku ważnych nazistowskich notabli, dwunastka otrzyma amnestię.

Parszywa dwunastka

3. Działa Navarony (1961)

Ten doskonały, klasyczny film w reżyserii J. Lee Thompsona powstał na podstawie powieści Alistaira MacLeana. Głównymi bohaterami są alianccy komandosi, którzy otrzymują niewykonalne zdawałoby się zadanie: zniszczenie ogromnych niemieckich dział, ostrzeliwujących wszystkie próbujące przepłynąć obok nich alianckie statki, a tym samym blokujących kluczowe przejście morskie pomiędzy ważnymi greckimi wyspami. Atutem filmu jest gwiazdorska obsada – na ekranie widzimy w nim m.in. Gregory’ego Pecka, Anthony’ego Quinna i Richarda Harrisa.

Działa Navarony

4. Furia (2004)

Furia to mocny, zrealizowany z dużym rozmachem film wojenny, w którym występuje pierwsza liga gwiazd Hollywood. Akcja rozgrywa się w 1945 r. i choć najkrwawsza wojna w dziejach ma się już ku końcowi, załoga tytułowego czołgu „Furia” dostaje specjalne, niezwykle ważne zadanie – ma się wedrzeć w głąb terytorium nieprzyjaciela i wykonać tam zaskakującą misję. Jednak sytuacja w Niemczech jest trudniejsza, a opór silniejszy, niż wszyscy się spodziewali. Czołgiem dowodzi twardy i brutalny sierżant Don Collier „Wardaddy” (w tej roli Brad Pitt). Do jego załogi należą doświadczeni w walce żołnierze – Boyd Swan (Shia LaBeouf), Grady Travis (Jon Bernthal) i Trini Garcia (Michael Peña).

Furia

5. Most na rzece Kwai (1957)

To jeden z największych klasyków kina wojennego. Akcja tego wspaniałego dzieła w reżyserii Davida Leana dzieje się w czasie II Wojny Światowej w Birmie, o którą toczą się walki między armią Imperium Brytyjskiego a faszystowską Japonią. Dzieło to pokazuje między innymi akcję alianckich komandosów, którzy mają za zadanie wysadzenie kluczowego mostu, wcześniej zbudowanego na polecenie Japończyków przez brytyjskich jeńców wojennych. W tym filmie znajdziemy wszystko, czego wymaga się od kina wojennego – brawurową akcję, przygodę, wciągającą, trzymająca w napięciu historię. W rolach głównych widzimy tu gwiazdy ówczesnego kina amerykańskiego i angielskiego: Wiliama Holdena oraz Aleca Guinessa.

Most na rzece Kwai

6. Pearl Harbor (2001)

Akcja filmu w reż. Michaela Baya rozpoczyna się w 1941 roku. Dwaj dobrzy przyjaciele, znający się od dzieciństwa piloci – Rafe (w tej roli Ben Affleck) i Danny (Josh Hartnett) razem służą w amerykańskim lotnictwie, ale odległa wojna nie ma na ich życie większego wpływu. Rafe zakochuje się w pięknej pielęgniarce ze szpitala wojskowego Evelyn (Kate Beckinsale). Spokój kończy się jednak, kiedy chłopak opuszcza Amerykę, by wziąć udział w bitwie o Anglię i wkrótce przychodzi dramatyczna wiadomość o jego śmierci. Kilka miesięcy później między Evelyn i Danny’m, którzy w międzyczasie zostali przeniesieni do bazy wojsk USA w Pearl Harbor na Hawajach, rodzi się uczucie. Tymczasem z wojny w Europie wraca cały i zdrowy Rafe, a do tego wybucha konflikt z Japonią…

Pearl Harbor

7. Kanał (1956)

Polski film wojenny, który po raz pierwszy po wojnie, po zelżeniu wcześniej całkowicie szczelnej cenzury, pokazał losy Powstania Warszawskiego. Został zrealizowany na kanwie opowiadania Stefana Stawińskiego pod tym samym tytułem. Akcja tego wybitnego dzieła Andrzeja Wajdy oparta jest na autentycznej historii oddziału Armii Krajowej, który w obliczu porażki i widma całkowitej zagłady próbował ewakuować się z Mokotowa do Śródmieścia podziemnymi kanałami ściekowymi. Film, nagrodzony między innymi srebrną palmą w Cannes, jest dziś powszechnie uważany za początek polskiej szkoły filmowej. W rolach głównych możemy tu zobaczyć Tadeusza Janczara, Teresę Iżewską, Wieńczysława Glińskiego oraz Stanisława Mikulskiego.

Kanał

8. Pluton (1986)

Prawdziwy klasyk. Film wojenny w reżyserii zasłużonego dla kina Oliviera Stone’a opowiada historię ochotnika Chrisa Taylora (w tej roli Charlie Sheen), wysłanego do Wietnamu. Bohater zaraz po przybyciu na miejsce zaczyna zdawać sobie sprawę z faktu, iż najsilniejszym wyzwaniem, jakie go tu spotka, będzie walka z samym sobą – z własnymi słabościami, strachem, gniewem i dotkliwym brakiem sił. Wcześniejszy młodzieńczy patriotyzm i idealizm zdaje się wyglądać jak naiwność, zwłaszcza, że niektórzy dowódcy bardzo dwuznacznie rozumieją poczucie celu własnej misji.

Pluton

9. Cienka czerwona linia (1998)

Adaptacja powieści Jamesa Jonesa, w reżyserii Terrence’a Malicka to dzieło pod wieloma względami wybitne. 7 nominacji do Oscara mówi samo za siebie. Akcja dzieje się w czasie wielkiej bitwy pod Guadalcanal – jednej z kluczowych potyczek sił USA z armią Kraju Kwitnącej Wiśni. Wrogami żołnierzy – prócz oddziałów wroga – jest tu też wyjątkowo trudny, tropikalny klimat oraz szalejąca malaria. Jednym z największych atutów tej produkcji jest niezwykle precyzyjne pokazanie bólu i okrucieństwa wojny, a także naświetlenie faktu, jak trudnym przeciwnikiem dla Ameryki była fanatycznie zdeterminowania i dobrze zorganizowana armia Cesarstwa Japonii. W filmie tym główne role gra śmietanka Hollywood: Adrien Brody, Jim Caviezel, Ben Chaplin, George Clooney, John Cusack, Nick Nolte, Sean Penn oraz John Travolta.

Cienka czerwona linia

10. The Hurt Locker. W pułapce wojny (2008)

Film wojenny w reżyserii kobiety? Kathryn Bigelow nie tylko podołała zadaniu, ale stworzyła film wybitny (choć przez widzów chyba niedoceniany). Całość akcji dzieje się w Iraku podczas wojny w Zatoce Perskiej i opowiada o zmaganiach elitarnej amerykańskiej jednostki saperów. Choć wojna z pozoru dla USA okazała się łatwa, tu widzimy, jak trudnym przeciwnikiem byli Arabowie. Ten film jest przeciwieństwem patetycznego kina amerykańskiego – nie ma tu idealistycznego bohaterstwa, jest za to prawdziwa wojna z jej zagrożeniami. Każdy napotkany człowiek może być żywą bombą i śmiertelnym zagrożeniem. Jest to opowieść widziana oczami zwykłych żołnierzy, dlatego nie brakuje tu pyłu, niejasności i niejednoznaczności.

The Hurt Locker. W pułapce wojny 

11. Wróg u bram (2001)

Końcówka 1942 roku, front wschodni. Miedzy wojskami III Rzeszy a ZSRR toczą się jedne z najcięższych i najbardziej zażartych walk w historii. Żołnierze walczą w zasadzie o każdy dom, po obu stronach są już dziesiątki tysięcy ofiar. Uwagę pilnującego lojalności oddziałów radzieckich komisarza Daniłowai (w tej roli Joseph Fiennes) zwraca jeden z młodych wojskowych ¬¬– Wasilij Zajcew (Jude Law), który z wielką pasją wykonuje swoje zadania. Przedstawia chłopaka jako wzorzec do naśladowania. Tymczasem informacje o jego „osiągnięciach” docierają do dowódców niemieckich, którzy też chcą mieć podobnego bohatera. Wkrótce ma dojść do niecodziennego pojedynku snajperów.

Wróg u bram

12. 9 Kompania (2005)

Film Fedora Bondarczuka oparty jest na kanwie prawdziwych wydarzeń i przedstawia losy rzeczywiście istniejącej 9 kompani armii radzieckiej podczas wojny w Afganistanie. Jest rok 1988 – młodzi żołnierze armii ZSRR zostają wysłani bezpośrednio z obozu szkoleniowego na pierwszą linię działań wojennych. Świeżo upieczeni wojskowi bardzo szybko orientują się, że to, o czym ich uczono na szkoleniach, nijak ma się do zastanej rzeczywistości, a sytuacja na froncie jest dużo gorsza niż przedstawia oficjalna propaganda. Dziewiąta kompania zostaje wyznaczona do obrony pozycji numer 3234, jednak walczące desperacko siły mudżahedinów spychają Rosjan z pozycji…

9 kompania

13. Szeregowiec Ryan (1998)

Film Stevena Spielberga. Wydarzenia w nim pokazane mają miejsce w 1944 r., w czasie inwazji wojsk alianckich na Normandię. Kapitan John Miller (w tej roli Tom Hanks) otrzymuje specjalne zadanie: Ma przedostać się za linię frontu i odnaleźć spadochroniarza, szeregowca Jamesa Francisa Ryana (doskonały Matt Damon). Dla dowództwa akcja ta ma kluczowe znaczenie propagandowe. Poszukiwany żołnierz jest bowiem ostatnim żyjącym z czterech rodzonych braci, w tym samym czasie wysłanych na front i dowództwo za wszelką cenę chce sprawić, by przeżył choć jeden z nich.

Szeregowiec Ryan

14. Full Metal Jacket (1987)

Full Metal Jacket to znakomity dramat wojenny w reżyserii Stanleya Kubricka, na podstawie pół-autobiograficznej powieści Gustava Hasforda „The Short-Timers”, opisującej udział autora w wojnie wietnamskiej. Fabuła – podzielona na 2 części – skupia się na grupie młodych żołnierzy, którzy trafiają do obozu szkoleniowego, gdzie nadzór nad nimi sprawuje sadystyczny sierżant Hartman. Mają się tam dobrze przygotować do wojny w Wietnamie. Jednym z rekrutów jest "Joker" (Matthew Modine) – chłopak zbyt wrażliwy na metody Hartmana. Druga część filmu rozgrywa się w Wietnamie. Bohaterowie muszą stawić czoła prawdziwej wojnie w sercu wietnamskiej dżungli.

Full Metal Jacket 

15. Listy z Iwo Jimy (2006)

Wybitne dzieło Clinta Eeaswooda. Jest początek ostatniego roku wojny. Niezwyciężone od miesięcy wojska Stanów Zjednoczonych zacieśniają kleszcze wokół Japonii i płyną w kierunku niewielkiej lecz ważnej wyspy Iwo Jima. Amerykanie chcą zorganizować tam bazę wypadową, na tyle bliską, że odpowiednią do nieskrępowanych ataków lotniczych na główne wyspy japońskie i stolicę kraju. Tymczasem Japończycy zdają sobie sprawę ze stawki w tej walce i nie mają zamiaru łatwo ustąpić. Miejscowym oddziałem dowodzi generał Tadamichi Kuribayashi, który decyduje się bronić jej tak długo, jak tylko się da. Bitwa, która miała zakończyć się błyskawicznym zwycięstwem wojsk amerykańskich, zamienia się w pasmo krwawych i nieustępliwych walk.

Listy z Iwo Jimy

16. Stąd do wieczności (1953)

Ten film w reżyserii Freda Zinnemanna, nakręcony na podstawie powieści Jamesa Jonesa, to prawdziwy klasyk z gwiazdorską obsadą. W amerykańskiej bazie wojskowej na Hawajach żona komendanta (w tej roli zjawiskowa Deborah Kerr) i zwykły zawodowy żołnierz (Burt Lancaster) nawiązują gorący romans, który, jeśli zostanie odkryty, może się skończyć źle dla obojga. Tymczasem inny z bohaterów – gnębiony przez kolegów młody żołnierz (w tę postać wcielił się Montgomery Clift) chce sobie ułożyć życie u boku atrakcyjnej prostytutki (Donna Reed), ona jednak ani myśli o zatrzymaniu się w szarej codzienności. Wzajemnie splątane relacje bohaterów przecina 7 grudnia 1941 r., dzień, w którym Japonia wypowiedziała wojnę USA i zaatakowała Pearl Harbor.

Stąd do wieczności

17. Helikopter w ogniu (2001)

Kolejny film (reżyseria Ridley Scott) oparty na autentycznych wydarzeniach. Produkcja ta opowiada historię operacji wojskowej przeprowadzonej przez wojska USA w ogarniętej wojną domową i powszechnym chaosem Somalii. Elitarna jednostka ma za zadanie porwać dwóch przywódców walczących ze sobą klanów Somalijczyków, co miałoby wreszcie uspokoić sytuację w terenie. Dowództwo nie spodziewa się problemów, optymiści mówią nawet, że całość akcji „Irene” wprawionym w bojach żołnierzom nie powinna zająć więcej niż 30 minut...

Helikopter w ogniu 

18. Przełęcz ocalonych (2016)

O Melu Gibsonie można powiedzieć wiele – zbyt często pisze o nim plotkarska prasa, w przeszłości bywał bohaterem głośnych skandali – ale jednego mu odmówić nie można: robi świetne filmy. „Pasja”, „Apocalypto” to już klasyki kina. Podobnie stało się z „Przełęczą ocalonych”, wspaniałą opowieścią o męstwie. Film ten jest oparty na faktach i pokazuje losy żołnierza, który z powodu osobistych przekonań moralnych odmówił strzelania do wroga. W roli głównej zobaczymy tu bardzo przekonującego Andrew Garfielda, młodszemu pokoleniu znanego przede wszystkim z roli w „Niesamowitym Spider-Manie” z 2012 r.

Przełęcz ocalonych 

19. Czas Apokalipsy (1979)

Dość luźna adaptacja opowiadania Josepha Conrada „Jądro Ciemności”. Akcja filmu Francisa Forda Coppoli dzieje się w Wietnamie (a nie w Kongo, jak w oryginale). Film pokazuje losy kapitana Benjamina Willarda, który otrzymuje zlecenie zlikwidowania pułkownika Waltera Kurtza, który dezerterując z amerykańskiej armii stworzył na pograniczu Kambodży i Wietnamu swoją własną armię i samozwańcze państewko lojalnych mu tubylców. Willard musi na własną rękę dotrzeć do linii frontu, a następnie wraz z kilkoma żołnierzami odnaleźć miejsce pobytu Kurtza i tam go zlikwidować. Szukając tego filmu warto wybrać poszerzoną wersję reżyserską z 2001 roku.

Czas Apokalipsy

20. Bitwa o Midway (1976)

Film Jacka Smighta z dużą dokładnością pokazuje walki o tytułowy atol Midway na Pacyfiku w lecie 1942 roku. Historia zapamiętała to jako pierwsze wielkie zwycięstwo Amerykanów nad Japończykami od czasu sromotnej porażki w Pearl Harbor, ale nie były to łatwe zmagania. Dla obu stron te niewielkie wysepki na środku oceanu miały kluczowe znaczenie: dla Japonii otwierały drogę na Australię i panowanie nad całym zachodnim Oceanem Spokojnym, dla USA był to przyczółek do dalszego spychania sił cesarskich w kierunku głównych wysp Imperium. Produkcja zrealizowana z rozmachem i z udziałem największych ówczesnych gwiazd – między innymi Henry’ego Fondy, Charltona Hestona oraz Toshirô Mifune.

Bitwa o Midway 

21. Bitwa o Anglię (1969)

Jeden z najlepszych filmów o tematyce wojennej. Zrealizowany – jak na możliwości ówczesnej techniki filmowej – bardzo imponująco i z rozmachem. Reżyser Guy Hamilton przedstawia historię, która miała miejsce w 1940 roku: po szybkiej kapitulacji Francji tylko Wielka Brytania stawia jeszcze opór III Rzeszy. Hitler, by podbić Brytanię, musi jednak najpierw zdobyć panowanie w powietrzu, co okazuje się trudniejsze, niż przypuszczał. Film opowiada o starciach pilotów RAF-u, w tym słynnych polskich jednostek (z dywizjonem 303) z Luftwaffe. W rolę marszałka wojsk lotniczych Hugh’a Dowdinga wcielił się tu sam sir Laurence Olivier.

Bitwa o Anglię 

22. Komandosi z Navarony (1978)

Film ten jest niejako kontynuacją słynnych „Dział z Navarony”. Po zakończonej pełnym sukcesem misji wysadzenia owych dział, Mallory (Robert Shaw) i Miller (Edward Fox) zostają wysłani do Jugosławii z nowym, jeszcze trudniejszym do wykonania zadaniem. W drodze na miejsce przyłączają się do specjalnej jednostki komandosów amerykańskich pod dowództwem podpułkownika Barnsby'ego (w tej roli Harrison Ford). W Jugosławii zostają jednak schwytani przez Niemców. Wydaje się, że nic już nie zdoła uratować misji…

Komandosi z Navarony

23. Green Zone (2010)

Film starannie wyreżyserowany przez Paula Greengrassa to kawał dobrego, wojennego kina akcji. Całość dzieje się w 2003 roku w Bagdadzie. Celem misji amerykańskich żołnierzy jest zlokalizowanie zapasów broni ukrytej przez upadły reżim Saddama Husajna. Chief Miller (gra go Matt Damon) dowodzi grupą elitarnych komandosów mających tego dokonać. W trakcie wykonywanych działań jego oddział wpada jednak na bardzo zaskakujące informacje, poddające w wątpliwość realne intencje wielu wysoko postawionych osób.

Green Zone

24. Tora! Tora! Tora! (1970)

Tytułowe Tora! Tora! Tora! to słynny japoński sygnał do ataku na Pearl Harbor – a film ten z dużą dokładnością pokazuje ów moment w historii, a także najważniejsze wydarzenia, jakie go poprzedzały. Początek produkcji ujawnia różnice w podejściu do sprawy – Japończycy decydują się na atak (choć głównodowodzący admirał Yamamoto ma poważne wątpliwości), podczas gdy Amerykanie ignorują potencjalne zagrożenie, mimo iż otrzymują wiarygodne i istotne strategicznie meldunki własnego wywiadu. Dowództwo lekceważy nawet wskazania własnych radarów. To się nie może dobrze skończyć.

Tora! Tora! Tora! 

25. Tylko dla orłów (1968)

Ten zrealizowany z rozmachem klasyk, który wyreżyserował Brian G. Hutton, opowiada o grupie alianckich komandosów, którzy mają uwolnić ważnego amerykańskiego generała, uwięzionego w zamku w Alpach. Oddziałem dowodzi major Smith (Richard Burton). Pomaga mu wysłanniczka wywiadu Ellison (Mary Ure) i por. Schaffer (w tej roli Clint Eastwood). Podczas misji kilku agentów ginie jednak w niewyjaśnionych okolicznościach, a gdy w końcu żołnierze docierają do miejsca przeznaczenia, jak zwykle okazuje się, że wiedza z przygotowań może nie wystarczyć do wykonania misji.

Tylko dla orłów

26. Jarhead: żołnierz piechoty morskiej (2005)

Dzieło Sama Mendesa powstało na podstawie książki Anthony'ego Swofforda będącej zapisem przeżyć autora podczas pobytu w Arabii Saudyjskiej w czasie I wojny w Zatoce Perskiej. Akcja świetnie zrealizowanego filmu rozgrywa właśnie podczas pierwszej wojny koalicji międzynarodowej z reżimem Husejna w 1990 roku. Swoff, tytułowy "jarhead" (to powszechne w Stanach określenie żołnierza marines), należący do elitarnej jednostki snajperów, wyrusza na miejsce na samym początku. Krok po kroku śledzimy jego losy od jego pierwszych momentów w bezpiecznych koszarach, aż po trudne i niebezpieczne akcje na terenie wroga.

Jarhead: żołnierz piechoty morskiej 

27. Szyfry wojny (2002)

Film w reżyserii Johna Woo, którego akcja rozgrywa się w czasie zmagań amerykańsko-japońskich na Pacyfiku. Podczas bitwy o Saipan sierżant Joe Enders (Nicolas Cage) otrzymuje rozkaz chronienia szyfranta Bena Yahzee (Adam Beach) – młodego Indianina z plemienia Nawaho. Język Nawaho używany jest bowiem do przesyłania zaszyfrowanych wiadomości i pozostał jedynym kodem, którego zdeterminowanym Japończykom nie udało się jeszcze złamać. Tymczasem rozkazy nakazują Endersowi chronić owe kody za wszelka cenę – nawet za cenę życia mającego je w głowie szyfranta, jeśli tylko zaistnieje realna groźba, że wpadnie on w ręce wroga.

Szyfry wojny

28. Pola śmierci (1984)

Głośny film w reżyserii Rolanda Joffé (trzy zdobyte Oscary) oparty jest na autentycznych wydarzeniach. Lata 70., Sydney Schanberg (Sam Waterston), korespondent "New York Timesa", zostaje wysłany do ogarniętej wojną domową Kambodży, skąd ma relacjonować ten krwawy konflikt. Jego tłumaczem zostaje Dith Pran (Haing S. Ngor), tubylec świetnie znający wszelkie aspekty sytuacji politycznej kraju. Gdy jednak wiosną 1975 roku wojska Czerwonych Khmerów przejmują władzę nad stolicą kraju Phnom Penh, Amerykanie opuszczają to państwo. Szybko rozpoczyna się bestialski terror na skalę nieznaną nawet w III Rzeszy: w wyniku decyzji nowej, obłąkanej wręcz władzy z miast zostają wygnani wszyscy mieszkańcy, ginie blisko ¼ ludności kraju a sam Dith Pran zostaje zesłany do obozu koncentracyjnego. Tymczasem Schanberg po powrocie do USA odbiera za swoje wojenne reportaże nagrodę Pulitzera…

Pola śmierci 

29. Bitwa o Ardeny (1965)

Film Kena Annakina opowiada historię o wydarzeniach, które rzeczywiście miały miejsce zimą 1944 r. Hitler postanowił wówczas, że wykona ostatnią, desperacką próbę przejęcia inicjatywy na froncie zachodnim i podejmując decydującą ofensywę przeciwko aliantom. Sukces tych bardzo ryzykownych działań zależał od tego, czy Wehrmachtowi i dywizjom SS uda się w szybko zdobyć znaczne alianckie zapasy paliwa a następnie dotrzeć i zabezpieczyć ważne porty. W rolach głównych tego widowiska wystąpili Henry Fonda, Robert Shaw, Charles Bronson i Telly Savalas (który za tę rolę otrzymał nominację do Złotego Globu).

Bitwa o Ardeny
 

Tomasz Sławiński