Choroba dwubiegunowa – przyczyny, objawy, leczenie

Choroba afektywna dwubiegunowa – co warto o niej wiedzieć?

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) zostaje rozpoznana w sytuacji, kiedy u pacjenta występują epizody depresji, manii lub hipomanii oraz epizody mieszane. Gdy pojawią się co najmniej dwa epizody afektywne i przynajmniej jeden z nich nie był epizodem depresji, prawie już można przesądzać o diagnozie choroby. Jeśli jednak u osoby, u której podejrzewamy chorobę afektywną dwubiegunową, wystąpi ponownie epizod depresyjny, bez manii/hipomanii czy epizodu mieszanego, wówczas można mówić o nawracających zaburzeniach depresyjnych.

Jeśli chodzi o leczenie, choroba afektywna dwubiegunowa przy obecnym stanie wiedzy medycznej jest nieuleczalna. Jedynym sposobem jej przeciwdziałania jest przyjmowanie leków, które łagodzą nieprzyjemne skutki i pomagają w normalnym funkcjonowaniu. Warto jednak nadmienić, że kuracja i terapia jest skuteczna jedynie w przypadku, kiedy pacjent współpracuje z lekarzem, chcąc poprawić swój stan. Oprócz terapii stosuje się także farmakoteriapię przy zastosowaniu leków normotymicznych, czyli mających na celu stabilizowanie nastroju.

Depresja dwubiegunowa – przyczyny występowania

Przyczyny powstawania choroby afektywnej dwubiegunowej nie są do końca znane ani zbadane. Za główne podłoże uznaje się uwarunkowania genetyczne, choć ostatnie badania skupiają się także na aspekcie środowiskowym i społecznym. Obciążenie genetyczne daje zwiększone szanse na wystąpienie choroby dwubiegunowej u potomstwa.

Przyczyny powstawania tej choroby można upatrywać także w nieprawidłowym działaniu neuroprzekaźników lub jako skutek mikrourazów mózgu. Wśród najistotniejszych neuroprzekaźników, których zaburzona równowaga może prowadzić do rozwoju choroby, wymienić należy przede wszystkim dopaminę i serotoninę oraz noradrenalinę.

Jeśli chodzi o przyczyny środowiskowe i społeczne, nie bez znaczenia dla pacjenta mogły pozostawać trudności życiowe, jak na przykład nieszczęśliwe dzieciństwo czy traumy w postaci na przykład nieuleczalnej choroby, straty bliskiej osoby, wypadku czy gwałtu.

Nie da się wskazać jednego czynnika, który można by było obarczyć odpowiedzialnością za rozwój choroby, jaką jest depresja afektywna dwubiegunowa. Zwykle powstaje ona jako wypadkowa wielu elementów.

Objawy choroby dwubiegunowej

Podobnie jak sama choroba dzieli się na okresy depresji, manii lub mieszane, tak i należy dokonać adekwatnego podziału jej objawów, gdyż każdy moment choroby charakteryzują inne zachowania.

Epizod depresyjny: objawy

• stopniowo obniżający się nastrój, smutek, uczucie apatii i utraty radości życia,
• rezygnacja z dotychczasowych zainteresowań,
• spadek energii i zmniejszenie aktywności życiowej,
• uczucie chronicznego zmęczenia,
• nasilające się trudności w podejmowaniu decyzji (nie chodzi o trudne wybory życiowe, a zwykłe sytuacje dnia codziennego, jak na przykład codzienna toaleta),
• zaburzenia koncentracji,
• niemożność skupienia uwagi,
• spowolnienie myślenia,
• myślenie depresyjne sprowadzające się do niskiej samooceny i pesymizmu,
• pragnienie śmierci i myśli o samobójstwie,
• spowolnienie artykulacji,
• problemy z pamięcią,
• zachowanie psychoruchowe, czyli tkwienie w bezruchu i brak nawiązywania kontaktu z otoczeniem,
• zwiększona senność,
• spadek popędu płciowego,
• zaburzenia apetytu,
• zwiększone odczuwanie lęku,
• zmienność nastrojów (ta może towarzyszyć także epizodowi mieszanemu).

Epizod maniakalny: objawy

• podwyższony nastrój,
• odczuwanie radości, szczęścia czy wręcz euforii,
• nadpobudliwość,
• odczuwanie stanu euforii, nieadekwatnego do sytuacji,
• łatwa droga od radości do wrogości i gniewu,
• nastrój ekspansywny, objawiający się chęcią dominacji i narzucania innym własnego zdania,
• odczuwanie konieczności zaspokojenia własnych potrzeb,
• agresja w stosunku do otoczenia związana z odmową – zarówno słowna, jak i fizyczna,
• szybka artykulacja – utrudniony kontakt werbalny,
• mówienie dużo i niedopuszczanie innych do głosu – ponownie związane z chęcią zdominowania innych,
• gonitwa myśli, za którymi trudno nadążyć,
• zaprzeczanie chorobie,
• zmniejszona potrzeba snu lub jej całkowity brak związany z permanentnym pobudzeniem,
• poczucie wszechmocy i wiara we własne możliwości,
• niekontrolowane zachowania, nieprzystające do charakteru chorego w fazie remisji,
• podwyższony popęd seksualny i zwiększona ilość kontaktów seksualnych,
• działania mające na celu zwiększanie przyjemności, na przykład picie alkoholu lub wydawanie pieniędzy,
• zawyżanie samooceny,
• poczucie wyostrzenia zmysłów i dokładniejszego odbioru świata.

Epizod hipomaniakalny i epizod mieszany

Epizod hipomaniakalny w chorobie afektywnej dwubiegunowej objawia się podobnie jak mania, jednak z mniejszą liczbą objawów i ich mniejszym nasileniem. Zwykle także trwa krócej niż epizod maniakalny.

Z kolei epizod mieszany, jak zresztą sama nazwa wskazuje, przejawia się występowaniem jednocześnie objawów depresji i manii lub hipomanii. To okres, w którym ze względu na brak łagodności przejść pomiędzy stanem euforycznym a depresyjnym, mogą nasilić się myśli samobójcze. Dlatego też ważna jest w tym czasie baczniejsza obserwacja chorego pod kątem zachowań autodestrukcyjnych.

Depresja dwubiegunowa może wystąpić zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn – nie obserwuje się w tym względzie znaczących różnić w statystykach. Najczęściej jednak pierwsze objawy pojawiają się u osób przed 35. rokiem życia. Jak to w przypadku wszystkich chorób, także zaburzeń psychicznych, ważne jest wczesne postawienie diagnozy, by można było podjąć właściwe leczenie. Choroba afektywna dwubiegunowa może dotknąć każdego, więc jeśli mamy podejrzenie jej wystąpienia u kogoś bliskiego, warto porozmawiać o wizycie u psychiatry, zanim będzie za późno.

Krzysztof Samerski