Symboliczne daty w historii państw

Wspomniane we wstępie zdobycie Bastylii, do którego doszło 14 lipca 1789 roku, to bez wątpienia jedna z najważniejszych dat w historii Francji. Przyjrzyjmy się zatem datom, które z różnych powodów okazały się ważne w historii innych państw – oczywiście bez gradacji ich „ważności”, bo mówimy o kwestiach, których nie da się jednoznacznie rozstrzygnąć.

Niemcy – 9 listopada 1918

Marszałek Foch przyjmuje niemiecką delegację w Compiegne

Dziewiąty dzień listopada to data, która ma w Niemczech kilka konotacji – i niestety nie wszystkie z nich są pozytywne. Tego dnia 1918 roku do Berlina dotarła marksistowska rewolucja, nazwana później listopadową – na jej czele stał Karl Liebknecht. W obliczu niemal pewnej porażki (w ciągu kilku poprzednich dni rząd utracił kontrolę między innymi nad Lubeką, Bremą i Hamburgiem, a także doszło do proklamowania Wolnego Państwa Bawarii) kanclerz Maksymilian von Baden przekazał władzę przywódcom Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD) Philippowi Schiedemannowi i Friedrichowi Ebertowi.

Pierwszy z wymienionych na stopniach Reichstagu ogłosił powstanie Republiki Niemiec. Schiedemanna poparło wojsko, a dwa dni później doszło podpisanie rozejmu w Compiegne, które zakończyło pierwszą wojnę światową. Niestety data 9 listopada jest pamiętana także z innego względu. W 1938 roku w całych Niemczech doszło do pogromu ludności żydowskiej – w jego wyniku zginęło 91 osób, a także doszło do spalenia 171 synagog i zniszczenia ponad 7500 sklepów należących do Żydów. Akcja miała być „spontaniczna”, ale została zainicjowana przez władze państwowe, a niemieccy policjanci bezczynnie przyglądali się pożarom. Wydarzenie zostało zapamiętane jako „Noc Kryształowa”.

Stany Zjednoczone – 4 lipca 1776

Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych – pierwsza karta

O tym, że Amerykanie świętują Dzień Niepodległości 4 lipca, wie niemal każdy – nawet jeśli to jedyny znany mu fakt z amerykańskiej historii. Tego dnia 1776 roku podczas obrad Drugiego Kongresu Kontynentalnego w Filadelfii doszło do podpisania Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych. Dokument ten uzasadniał prawo Trzynastu Kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej do wolności i niezależności od króla Wielkiej Brytanii, Jerzego III. Jej autorami byli Thomas Jefferson, John Adams, Benjamin Franklin, Robert R. Livingston i Roger Sherman, nazywani później ojcami-założycielami. Trzeba podkreślić, że był to odważny akt z ich strony – losy wojny o niepodległość nie były jeszcze wówczas rozstrzygnięte. Działania militarne przeciwko Anglikom zakończyły się dopiero w 1783 roku. Cztery lata później przyjęto Konstytucję Stanów Zjednoczonych, która weszła w życie w 1789 roku – wtedy też odbyły się w USA pierwsze wybory prezydenckie, które wygrał George Washington.

Amerykańscy historycy jako najważniejsze wskazują też inne daty – przede wszystkim 12 kwietnia 1861 roku, czyli początek wojny secesyjnej, która położyła kres niewolnictwu.

Czechy – 8 listopada 1620

Pieter Snayers – Bitwa na Białej Górze

Opisywane przez Andrzeja Sapkowskiego w „Trylogii Husyckiej” wydarzenia, czyli wojna religijna pomiędzy katolikami a zwolennikami husytyzmu nie zakończyła się, wbrew pozorom, porażką tych drugich w bitwie pod Lipanami w 1434 roku. Zwolennicy nauk Jana Husa z czasem zyskiwali na znaczeniu – w 1458 roku na tron wstąpił Jerzy z Podiebradów, który był pierwszym w historii królem państwa europejskiego, który odrzucił wiarę katolicką. Momentem kulminacyjnym oporu Czechów przeciwko nasilającej się dominacji ekonomicznej, politycznej i kulturowej Niemców była bitwa, do której doszło 8 listopada 1620 roku na Białej Górze nieopodal Pragi. Dowodzone przez hrabiego Johana von Tilly siły Ligi Katolickiej starły się z Czechami pod przywództwem księcia Christiana z Anhaltu-Bernburga. Katolicy mieli przewagę, która zapewniła im zwycięstwo, które okazało się druzgocące w skutkach dla Czech. Zwycięscy Habsburgowie rozpętali w Czechach terror: na praskim Rynku Staromiejskim ścięto 27 najwybitniejszych przedstawicieli protestanckiej szlachty czeskiej. Następnie trybunał wojskowy skazał na śmierć ponad 600 osób spośród najważniejszych przedstawicieli czeskiej elity społecznej i kulturalnej. Skutkiem ich polityki było całkowite zniemczenie szlachty i praktycznie wszystkich wyższych i średnich warstw społecznych. W XIX wieku doszło do czeskiego odrodzenia narodowego, a po zakończeniu I wojny światowej utworzono Czechosłowację.

Michał Miernik