Dwóch papieży – film wart zobaczenia

To nie jest film tylko dla wiernych

Przede wszystkim warto na wstępie zaznaczyć, że nie jest to film stricte religijny ani dokumentalny. Jest to fabularyzowana produkcja dla każdego widza, którego interesuje współczesny świat, jego kulisy i mechanizmy. Nie często mamy okazję obserwować obrazy ukazujące to, co dzieje się za zamkniętymi, spiżowymi wrotami Watykanu i choćby z tego powodu jest to dzieło interesujące. Film ten, chociaż jest w znacznej mierze oparty na literackiej fikcji (sztuka teatralna Anthony'ego McCartena "The Pope" z 2017, który napisał też scenariusz do tego filmu), pozwala podejrzeć to wszystko, o czym w nim mowa, z nowej, nienacechowanej emocjonalnie ani politycznie perspektywy.

Oczywiście nasz osobisty światopogląd będzie mieć wpływ na ocenę tej produkcji, u religijnych Polaków emocje wzbudzą na przykład sceny przywołujące śmierć Jana Pawła II, w filmie można zobaczyć na przykład archiwalne zdjęcia z jego pogrzebu. Nie jest jednak tak, że nie mają czego w tej produkcji szukać agnostycy bądź ludzie zupełnie niewierzący. Ten film nie nudzi, jest świetnie zbudowany warsztatowo i dramaturgicznie. I chociaż w niektórych recenzjach pojawia się – czasem rzeczywiście uzasadniona merytorycznie – krytyka odstępstw od faktów historycznych, nie powinno to mieć wpływu na ogólny, artystyczny odbiór filmu.

Historia dwóch zupełnie innych osobowości

Film "Dwóch papieży" to fabularyzowana, choć oparta o historyczne wydarzenia opowieść o tym, jak mogły wyglądać kontakty między bardzo tradycjonalistycznym papieżem i Niemcem Benedyktem XIV a powszechnie uważanym za postępowego kardynałem i jego późniejszym następcą, Argentyńczykiem Jorge Bergoglio. Oglądając ten film obserwujemy, jak na przestrzeni lat zmieniały się ich relacje, ewoluowały wzajemne stosunki. Przysłuchujemy się poważnej dyskusji ludzi – z jednej strony głęboko wierzących i zdeterminowanych w realizacji swoich zadań dla Kościoła, z drugiej nękanych rozterkami, przybitych wciąż nierozwiązanymi kwestiami związanymi choćby ze słynną sprawą pedofilii wśród duchownych.

W czasie seansu jesteśmy świadkami przemiany zachodzącej zwłaszcza u Benedykta XVI. Noszący się z zamiarem pierwszej od 700 lat abdykacji z papieskiego tronu sędziwy, stateczny i powściągliwy duchowny rozmawia z tyleż kontrowersyjnym, co ekspresyjnym i uwielbianym przez południowoamerykańskie masy kardynałem z Buenos Aires. Z początku jest między nimi niechęć i kompletny brak zrozumienia, ale z czasem przekształca się to w fascynację i coś na kształt przyjaźni.

Mężczyźni toczą bardzo ciekawe rozmowy – ich tematem jest niesprawiedliwość, wykluczenie społeczne, wyzysk, a także własna, bywa, że kontrowersyjna przeszłość. I choć tu można mieć pretensję do scenarzysty, który za łatwo sięga po nie do końca sprawdzone informacje biograficzne (np. dotyczące relacji papieża Franciszka z argentyńską juntą wojskową), to z tych rozmów z jednej strony przebija troska o przyszłość samego instytucjonalnego Kościoła, ale przede wszystkim ludzkości i to w niełatwym momencie historii, w jakim się znalazła. Pomimo, że dialogi filmowych bohaterów to oczywiście fikcja scenarzystów – w końcu nikt nie rejestrował rozmów najwyższych dostojników Kościoła, to mają one sporą dozę prawdopodobieństwa, mogły właśnie tak wyglądać, zwłaszcza, że znamy późniejsze ich konsekwencje.

Gwiazdorska obsada

"Dwóch papieży" to dzieło warte obejrzenia nie tylko ze względu na ciekawy temat, ale też niesamowitą grę aktorską gigantów ambitnego kina. Z jednej strony, w roli Josepha Ratzingera ponad 82-letni Anthony Hopkins, który przez kilkadziesiąt lat kariery dorobił się opinii aktora wszechstronnego i wybitnego, z drugiej inny brytyjski (także pochodzący z Walii), 10 lat młodszy aktor Jonathan Pryce, laureat Złotej Palmy w Cannes, uważany za jednego z najlepszych w historii odtwórców ról szekspirowskich, tu wcielający się w postać papieża Franciszka.

Między aktorami na planie wywiązuje się swoista subtelna więź, która na pewnym etapie seansu nie pozwala oderwać się od ekranu. Mnie ujęła skromność środków, jaka została tu użyta. Wszystko koncentruje się wokół dialogu obu postaci i choć w filmie są także liczne retrospekcje oraz sceny uliczne, to ta rozmowa pozostaje osią całej produkcji.

Na rozmowach dwóch bohaterów opiera się cała fabuła filmu.

Jest to niewątpliwie film, który warto obejrzeć. Nie wpada on w żadne pułapki, które mogłaby tworzyć związana z religią tematyka, doskonale wykorzystuje możliwości aktorów. Autorzy nie przemycają tu nachalnie własnego przekazu, a pozwalają, by historia sama się opowiadała. Dobrze napisany scenariusz, inteligentne dialogi sprawiają, że czas poświęcony na tę produkcję uznaję za bardzo dobrze wykorzystany. Nie jest to jednak film dla tych, którzy szukają w nim dokumentalnego zapisu tamtych dni. To ciekawie zaprezentowana, ale jednak fabuła. Wariacja na temat tego jak w istocie mogło wyglądać przekazanie władzy nad Kościołem Katolickim. Tego, jak to wyglądało w pełnej zgodności z rzeczywistością, możemy się nie dowiedzieć nigdy.

Tomasz Sławiński