6 filmów o stanie wojennym, które trzeba zobaczyć

Poprzez różnorodne gatunki filmowe i różne, często oparte na faktach historie, reżyserowie podejmują wyzwanie ukazania skomplikowanej rzeczywistości stanu wojennego, analizując zarówno aspekty polityczne, jak i emocjonalne oraz moralne. Duży nacisk kładziony jest nie na decyzje polityczne, ale ich wpływ na ludzi, którzy musieli radzić sobie w tych trudnych czasach.

Te filmy, które w taki czy inny sposób opowiadają o stanie wojennym, bez wątpienia warto znać:

Bez końca (1985)

„Bez końca” Krzysztofa Kieślowskiego pozostaje do dziś jedną z najważniejszych analiz stanu ducha Polaków w okresie stanu wojennego. Produkcja ta, zrealizowana w 1984 roku, pełni rolę krytyki trudnej sytuacji, w jakiej znaleźli się Polacy, zranieni przez skutki wydarzeń związanych ze stanem wojennym. Film „Bez końca” jest retrospekcją tamtych trudnych czasów, ale także głęboką analizą ludzkich relacji i moralnych dylematów.

Akcja filmu skupia się wokół zmarłego adwokata (Jerzy Radziwiłowicz), który powraca na Ziemię jako duch. Jego ostatnią, nieukończoną sprawą jest obrona młodego robotnika, Dariusza, oskarżonego o prowadzenie strajku. Tę sprawę przejął cyniczny mecenas Labrador, który zmienia linię obrony. Duch zmarłego adwokata próbuje wpływać nie tylko na ważną dla niego sprawę, ale również swoich bliskich. Jego obecność wpływa na decyzję Dariusza.

„Bez końca” – plakat | mat. pras. 

Weryfikacja (1986)

„Weryfikacja” w reżyserii Mirosława Gronowskiego przedstawia wpływ stanu wojennego na środowisko dziennikarskie, które nieustannie musiało stawiać czoła presji ze strony organów władzy. W roli głównej wystąpił Marek Kondrat.

Akcja rozgrywa się w 1982 roku, trzeci miesiąc po wprowadzeniu stanu wojennego. Dziennikarz Marek Labus postanawia odejść z redakcji i kradnie ciężarówkę, wyruszając w podróż po Polsce. W rezultacie traci pracę w gazecie, jednak nie poddaje się. Labus dołącza do gangu przemytniczego, opisując tę niecodzienną sytuację w artykule, który wysyła do „Tygodnika”. Tekst ukazuje się pod zmienionym nazwiskiem. Jego wyprawa trwa, a wszystko kończy się dramatycznym finałem.

„Weryfikacja” – plakat | mat. pras.

Zabić księdza (1988)

Thriller sensacyjny wyreżyserowany przez Agnieszkę Holland i zrealizowany we Francji, skupia się na tragicznej śmierci księdza Jerzego Popiełuszki, znanego jako duszpasterz Solidarności. W tej wysokobudżetowej produkcji udział wzięli wybitni aktorzy – Ed Harris, Tim Roth, Joss Ackland, David Suchet oraz Christopher Lambert.

Akcja filmu rozgrywa się w Warszawie w 1981 roku. Ksiądz Alek ze względu na swoje związki z działaczami „Solidarności” oraz za płomiennie wygłaszane kazania w kościele św. Sebastiana od dłuższego czasu znajduje się pod ścisłą obserwacją tajnych służb. Obserwuje go agent imieniem Stefan. Angażowanie się księdza w sprawy społeczne i rola jako duchownego lidera stawiają go w centrum uwagi w czasach narastającego napięcia politycznego.

Film stanowi nie tylko prezentację dramatycznych wydarzeń związanych z księdzem Popiełuszką, ale również jest całościowym obrazem sytuacji politycznej i społecznej będącej w stanie wojennym ojczyzny.

Angielski plakat filmu „Zabić księdza” | mat. pras.

Ostatni prom (1989)

Film psychologiczny wyreżyserowany przez Waldemara Krzystka, oparty na scenariuszu zainspirowanym nowelą filmową Sławomira Sosnowskiego o tytule „Wyspy samotne”. W „Ostatnim promie” zagrali Krzysztof Kolberger, Agnieszka Kowalska i Dorota Segda.

Akcja rozgrywa się w Polsce w 1981 roku, w okresie narastającego kryzysu ekonomicznego i politycznego. Z portu w Świnoujściu wyrusza statek pasażerski „Wilanów” na wycieczkę po bałtyckich miastach, z docelowym przystankiem w Hamburgu. Dla większości uczestników podróży najbardziej istotne jest właśnie to niemieckie miasto, tam bowiem planują opuścić pokład. Sytuacja zmienia się radykalnie, gdy pasażerowie otrzymują wiadomość o wprowadzeniu stanu wojennego i nakazie powrotu. Pasażerowie podejmują dramatyczną decyzję o ucieczce, skacząc nawet bezpośrednio do morza.

Film „Ostatni prom” wyemitowany zostanie dzisiaj na kanale TVP 1 (godz. 22:35).

Bohaterowie „Ostatniego promu” | mat. pras. 

Stan strachu (1989)

Film „Stan strachu” Janusza Kijowskiego to dramat polityczny, którego historia osadzona jest przede wszystkim w środowisku aktorskim. Rzecz dzieje się w okresie stanu wojennego i zaraz po nim. Skomplikowane charaktery i zawiłe losy bohaterów ukazują, że prawda o tamtym okresie w naszej historii nie jest tak jednoznaczna, jak niektórym się wydaje. Świetnym uzupełnieniem historii z filmu jest muzyka autorstwa Grzegorza Ciechowskiego.

Akcja „Stanu strachu” toczy się w grudniu 1981 roku. Jan Małecki (Wojciech Malajkat), młody aktor zdobywający uznanie w warszawskim teatrze, przygotowuje się do roli Hamleta. Pomimo trudnej sytuacji politycznej w kraju i coraz większych wpływów związku zawodowego „Solidarność”, Jan utrzymuje dystans i nie angażuje się w politykę. Planuje nawet wyjazd do Szwecji, który ma zostać załatwiony przez jego brata, majora SB. 13 grudnia wszystko się zmienia, gdy Jan zostaje niespodziewanie aresztowany.

Śmierć jak kromka chleba (1994)

Film Kazimierza Kutza koncentruje się na najbardziej tragicznym epizodzie okresu stanu wojennego – pacyfikacji górników z kopalni „Wujek”. W tej głośnej produkcji zagrali między innymi Jerzy Trela, Jan Peszek, Jerzy Radziwiłowicz i Roman Gancarczyk.

Akcja przenosi nas do Katowic, na rondo przy pomniku Powstańców Śląskich, w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku. Ulicą przetacza się konwój wojskowych ciężarówek. Oddział ZOMO, brutalnie rozprawiając się ze związkową ochroną, agresywnie penetruje mieszkanie przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność w kopalni „Wujek”. Ten fragment filmu stanowi dramatyczną rekonstrukcję wydarzeń, które miały miejsce w tym kluczowym momencie historii Polski, ukazując surowość i bezwzględność działań władz wobec ruchu solidarnościowego.

Film będzie dzisiaj emitowany na stacji TVP Kultura (godz. 20:00).

Fragment plakatu filmu „Śmierć jak kromka chleba” | mat. pras.

Michał Grzybowski