Najlepsze filmy o okrętach podwodnych

Pierwsze wzmianki o projektach okrętów podwodnych pojawiły się już w XVIII wieku, jednak z powodu ograniczeń technicznych kończyło się zwykle na ambitnych i ekstrawaganckich pomysłach. Ważnym etapem w procesie ich ewolucji było wprowadzenie napędu silnikowego, który był w stanie wydajnie napędzać jednostkę pod wodą – przypada to na okres drugiej połowy XIX wieku. Kolejne dziesięciolecia przynosiły udoskonalanie projektów i w końcu wprowadzenie pierwszych egzemplarzy do marynarki wojennej. Szczególny nacisk na produkcję i wykorzystanie okrętów podwodnych kładziono w czasie zarówno I, jak i II wojny światowej. Technologia rozwijała się również w czasie zimnej wojny. Obecnie jednostki tego typu są użytkowane, ale głównie w celach rozpoznawczych. Ich militarne znaczenie zmalało.

Nie zmienia to jednak faktu, że okręty podwodne fascynują. Przede wszystkim specyfiką swojej pracy – w pełnym zanurzeniu. Na lekcjach historii uczy się o bitwach z wykorzystaniem takich jednostek, krąży wiele opowieści związanych z heroiczną walką żołnierzy o przetrwanie. Właśnie z tego powodu to okręty podwodne są szczególnie fascynujące dla filmowców, którzy sięgają po ten motyw od bardzo dawna. Warto wspomnieć o takich filmach jak „Załoga nieustraszonych” z 1938 roku, „Szpieg w czerni” z 1939 roku czy „U-Boat, Course West!” z 1941 roku.

Wymienione wyżej filmy to dopiero początki tego, co przyniosły nam lata późniejsze – dziesiątki lepszych i gorszych produkcji z okrętami podwodnymi w roli głównej. A które były najlepsze? Oto nasza subiektywna lista.

9. Ocean ognia / Hunter Killer (2018)

Przy pracy nad tą superprodukcją Amerykanie zjednoczyli się z Francuzami, Chińczykami i Brytyjczykami, a na sam projekt przeznaczyli ponad 40 milionów dolarów. „Ocean ognia” opowiada o kapitanie okrętu podwodnego, który współpracuje z drużyną Navy SEAL. Mają jeden cel – uratować prezydenta Rosji, który został wzięty do niewoli podczas zamachu.

Donovan Marsh postawił na typowe kino sensacyjne z elementami thrillera, duży nacisk kładąc na widowiskowe sceny. Film ogląda się dobrze i sporo w nim nawiązań do klasycznych filmów o okrętach podwodnych (między innymi tych opisanych niżej). Tytułem warto zainteresować się również z powodu obsady – główne role zagrali w nim Gerard Butler, Gary Oldman, Common i Linda Cardellini.

8. Wilcze echa / Le chant du loup (2019)

Również Francuzi dołożyli swoją cegiełkę do kina wojennego z okrętami podwodnymi w roli głównej. W „Wilczych echach” opowiedzieli historię ultranowoczesnego okrętu, który wysłany został na misję u wybrzeży Syrii. Nieoczekiwanie uczestnicy wyprawy odbierają silny sygnał płynący z morskich głębin, a chwilę później zostają zaatakowani. Udaje im się uciec do portu, gdzie okazuje się, że są na skraju wojny nuklearnej. Jest jednak szansa, żeby jej zapobiec...

Abel Lanzac – scenarzysta i reżyser – spisał się naprawdę dobrze, a na poziomie realizacji udało mu się doścignąć dysponujących zwykle dużo większym budżetem Amerykanów. Warto jednak wspomnieć, że „Wilcze echa” to przede wszystkim dramat osadzony z elementami kina wojennego i thrillera. Mieszanka wybuchowa, która doceniona została między innymi prestiżowym Cezarem. W filmie zagrali François Civil, Omar Sy i Mathieu Kassovitz.

7. U-571 (2000)

Fabuła „U-571” przenosi nas do czasów II wojny światowej i amerykańskiego okrętu podwodnego. Zadaniem jego załogi było zdobycie pilnie strzeżonej maszyny kodującej – Enigmy. Misja była ściśle tajna. Cel misji znajdował się na pokładzie U-boota, niemieckiej jednostki podwodnej. Splot wydarzeń doprowadza do tego, że amerykańscy żołnierze zostali uwięzieni na obcym okręcie i muszą – bez odpowiedniej wiedzy z zakresu jego obsługi – doprowadzić go do portu. To historia walki ze swoimi lękami i uciekającym czasem. Historia heroizmu i braterstwa.

W filmie z 2000 roku główne role zagrali Harvey Keitel, Matthew McConaughey, Bill Paxton i Jake Weber. Bardzo sprawnie poprowadzona opowieść, a także zwarta fabuła sprawiają, że tę niespełna dwugodzinną produkcję ogląda się z zapartym tchem. Reżyser, Jonathan Mostow, mógł korzystać z osiągnięć innych twórców, którzy przygotowywali filmy o okrętach podwodnych w poprzednich latach, i z tej możliwości skorzystał. Bardzo solidne kino dla miłośników gatunku. Warto na koniec wspomnieć o Oscarze, którego otrzymał Jon Johnson za montaż dźwięku.

Na pierwszym planie Matthew McConaughey – film „U-571” | mat. pras.

6. Stacja Arktyczna Zebra / Ice Station Zebra (1968)

Klasyczny film sensacyjny w reżyserii Johna Strugesa opowiedział historię załogi amerykańskiego okrętu podwodnego, która otrzymuje rozkaz udania się na Biegun Północny. Rutynowa akcja w stacji meteorologicznej przeradza się w pełną intryg walkę z czasem i wrogiem. Okazuje się bowiem, że jeden ze znajdujących się na okręcie pasażerów jest rosyjskim szpiegiem. Scenariusz powstał na podstawie powieści mistrza gatunku, Alistaira MacLeana.

Typowe zimnowojenne kino w wykonaniu Amerykanów. Przygotowane z wizją oraz rozmachem. Szczególnie imponującym, zważywszy że zdjęcia realizowano w latach 60. XX wieku. W „Stacji Arktycznej Zebra” pojawiło się również wiele hollywoodzkich znakomitości z tego okresu – z niezawodnym Rockiem Hudsonem na czele.

5. K-19 (2002)

Tym razem reżyserka – Kathryn Bigelow – przenosi nas w okres zimnej wojny, a konkretnie do roku 1961. Akcja dzieje się na pokładzie atomowego radzieckiego okrętu podwodnego, w którym doszło do awarii systemu chłodzącego reaktor. Załoga jednostki poddana jest ogromnej próbie, ponieważ musi zapanować nad sytuacją i nie doprowadzić do wybuchu wojny jądrowej.

Film miał swoją premierę w 2002 roku i zachwycał obsadą. Główną rolę – kapitana Aleksieja Wostrikowa – zagrał Harrison Ford, natomiast kapitana Polenina Liam Neeson. I nie da się ukryć, że to właśnie ta dwójka skradła cały film. Świetne, wyraziste kreacje i dramat dziejący się na pokładzie atomowego okrętu podwodnego sprawiają, że film ogląda się z niemalejącym zainteresowaniem. Jak poradzą sobie z narastającą presją? Czy uda się doprowadzić sprawę do szczęśliwego końca? Jakie decyzje podejmie charyzmatyczny dowódca? W czasie oglądania „K-19” podobnych pytań nie brakuje, a zakończenie odpowiada na nie wszystkie. Film bardzo wciągający i dający wiele satysfakcji w czasie seansu.

4. Orzeł (1959)

Leonard Buczkowski podjął się w latach 50. karkołomnego zadania. Zdecydował się, mimo ograniczeń budżetowych i sprzętowych, na przygotowanie polskiego filmu wojennego. Filmu, w którym głównym bohaterem miał być właśnie okręt podwodny – legendarny „Orzeł”. W obrazie, zrealizowanym zresztą z imponującym nawet dzisiaj rozmachem, zagrali Wieńczysław Gliński, Aleksander Sewruk oraz Andrzej Herder.

Film opowiada opartą na faktach historię załogi „Orła”, która – mimo kapitulacji Rzeczpospolitej po kampanii wrześniowej – nie zdecydowała się na oddanie w ręce agresora. Okręt wraz z bohaterską załogą wydostał się z niemieckiej obławy i udał do neutralnej wówczas Estonii. W Tallinie uzupełnia paliwo, a ciężko chory dowódca schodzi na ląd (później go internowano, mimo zapewnień, że będzie inaczej). Kapitanem „Orła” zostaje Grabiński, który natychmiast decyduje o ucieczce. Zdjęcia do filmu kręcono w Gdyni.

3. Karmazynowy przypływ / Crimson Tide (1995)

Film opowiada historię amerykańskiego okrętu podwodnego „Alabama”, który wysłany został do patrolowania wód terytorialnych Rosji. To właśnie tam grupa nacjonalisty Radczenki przejmuje kontrolę nad wyrzutniami atomowymi i grozi wystrzeleniem rakiet. Załoga jednostki otrzymuje rozkaz do ataku, który doprowadza do konfliktu na pokładzie – z decyzją komandora nie zgadza się jego pierwszy oficer. Okręt traci łączność z dowództwem, a oficerowie muszą sami podjąć decyzję, co ostatecznie zrobić. Dochodzi do konfliktu i podziału wśród załogi.

Kolejny film i kolejne dwie znakomite kreacje – Gene Hackman i Denzel Washington wspięli się w „Karmazynowym przypływie” na wyżyny aktorskich umiejętności. Film pełen napięcia i akcji, bardzo oddziałujący na wyobraźnię. Zrealizowany bardzo sprawnie i z dużym rozmachem. Warto wspomnieć o świetnych kreacjach drugoplanowych – za te odpowiedzialni są George Dzundza, James Gandolfini czy Matt Craven. Choć produkcja przesiąknięta jest nieco amerykańskim patosem, ogląda się ją z wypiekami na twarzy. Zasłużone miejsce na naszym podium!

2. Okręt / Das Boot (1981)

II wojna światowa, rok 1942. Film przedstawia losy załogi niemieckiego okrętu podwodnego U-96. Jego twórca, Wolfgang Petersen, nie skupił się na opowiedzeniu o heroicznej walce z przeciwnikiem, ale sprawnie przedstawił to, co dzieje się na pokładzie jednostki. Monotonia rejsu, klaustrofobia, ciągły strach i czyhające zagrożenie. Ukazał on historię 42 marynarzy i ich kapitana, którzy podjęli walkę o życie mimo tragicznych okoliczności.

Film „Okręt” (znany w Polsce również jako „Das Boot”) zasłużył sobie na tak wysoką lokatę, ponieważ jak żaden inny pokazał ludzką stronę życia na jednostce podwodnej, przedstawił służących na niej żołnierzy. Z brutalną dosłownością pokazał, z jak wielkimi problemami muszą sobie radzić ci ludzie – często młodzi, bez doświadczenia i słabo wyszkoleni. Podejmują walkę nie tylko z wrogiem, ale również swoimi słabościami i charakterem. To jedyna nieanglojęzyczna produkcja w naszym zestawieniu, która zasługuje na ogromne uznanie za świetnie opowiedzianą historię prostych żołnierzy walczących o przetrwanie.

Kadr z filmu „Okręt” (niem. „Das Boot”) | mat. pras.

1. Polowanie na Czerwony Październik / The Hunt for Red October (1990)

Atomowy okręt ZSRR wyrusza w dziewiczy rejs. Amerykańskie służby szybko go namierzają. Gdy jednostka zaczyna kierować się na wody terytorialne kontrolowane przez NATO, rozpoczyna się gra nerwów. Sowieci obawiają się przechwycenia okrętu, a amerykańska marynarka ataku na Stany Zjednoczone i wojny nuklearnej. Ostatecznie na pokładzie radzieckiego okrętu pojawia się analityk z CIA, Jack Ryan...

Ten film to arcymistrzostwo! Zrealizowany z rozmachem i ogromną wyobraźnią, pełen punktów kulminacyjnych. Świetnie obsadzony – Sean Connery, Alec Baldwin, Sam Neill czy James Earl Jones. Pojedynek dobrych ze złymi, który może zdecydować o losach całego świata. Film w reżyserii Johna McTiernana świetnie się ogląda i – mimo że ma już 30 lat – nadal wygląda bardzo świeżo i nowocześnie. Przede wszystkim dzięki dynamicznemu montażowi. „Polowanie na Czerwony Październik” otrzymało trzy nominacje do Oscarów. Ostatecznie zdobyło jedną statuetkę – za montaż dźwięku. Pozycja obowiązkowa dla wszystkich miłośników dobrych filmów sensacyjnych! Warto wspomnieć, że film powstał na podstawie książki Toma Clancy’ego o tym samym tytule.

Michał Grzybowski

Wejdź na FORUM! ❯