W jaki sposób wyegzekwować kontakty z dziećmi?

Co należy rozumieć pod pojęciem „kontakty z dzieckiem”?

• spotkania z dzieckiem, w tym jego odwiedziny,
• zabieranie go poza miejsce stałego pobytu,
• bezpośrednie porozumiewanie się z małoletnim,
• utrzymywanie z nim korespondencji,
• porozumiewanie się z dzieckiem za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, w tym narzędzi komunikacji elektronicznej; obejmuje to prowadzenie rozmów telefonicznych, wysyłanie wiadomości tekstowych, e-maili, a także korzystanie z komunikatorów, takich jak na przykład Skype, Messenger, Zoom.

Zaznaczyć trzeba, że utrzymywanie kontaktów z dzieckiem jest nie tylko przywilejem rodziców, ale także ich obowiązkiem i na odwrót – dzieci są obciążone taką samą powinnością.

Musisz wiedzieć, że rodzice mają prawo do kontaktów z dzieckiem niezależnie od zakresu przysługującej im władzy rodzicielskiej. Jej ograniczenie lub pobawienie w żaden sposób nie wpływa na kształt takich kontaktów, choć Sąd może ich zakazać, jeżeli wymaga tego dobro małoletniego.

W przypadku, gdy dochodzi do rozstania rodziców, a posiadają oni małoletnie dzieci, zachodzi konieczność odpowiedniego uregulowania kontaktów z nimi.

W jaki sposób następuje uregulowanie kontaktów z dzieckiem?

Uregulowanie kontaktów z dzieckiem może mieć charakter dobrowolny lub przymusowy. W pierwszym przypadku, gdy rodzice dojdą do porozumienia w tym przedmiocie, mogą oni dokonać tego, zawierając ugodę:

• przed Sądem,
• przed mediatorem i zatwierdzoną przez Sąd, która ma moc ugody sądowej.

Jeśli rodzice nie dojdą do porozumienia w przedmiocie uregulowania kontaktów z dzieckiem, wówczas konieczne jest arbitralne rozstrzygnięcie sprawy przez Sąd.

Sąd może orzec o uregulowaniu kontaktów rodziców z dzieckiem:

• w postępowaniu rozwodowym lub separacyjnym,
• w osobnym postępowaniu wszczętym na wniosek jednego rodzica lub obojga z nich.

W jaki sposób wyegzekwować kontakty z dziećmi?

W przypadku, gdy jeden z rodziców nie stosuje się do formalnie uregulowanych kontaktów z dzieckiem, wówczas zastosowane może być wobec niego specjalne postępowanie przymuszające, polegające na stosowaniu sankcji majątkowych.

Jest ono unormowane w art. 598(15) – 598(22) Kodeksu postępowania cywilnego. Jego cechą charakterystyczną jest dwuetapowość.

Pierwszy z etapów polega na tym, że jeżeli osoba, pod której pieczą pozostaje dziecko, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed Sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, wówczas Sąd opiekuńczy zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde dokonane przez nią naruszenie. Wysokość kwoty, jaka zostanie nałożona, musi uwzględniać sytuację majątkową osoby zobowiązanej, czyli tej, która nie wywiązywała się z zapewnienia odpowiednich kontaktów z dzieckiem.

Postępowanie przymuszające przechodzi do drugiego etapu, jeżeli osoba, której Sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku. W takim przypadku Sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej. Jej wysokość ustalana jest stosownie, a więc proporcjonalnie do liczby dokonanych naruszeń. Dodać trzeba, że wysokość kwoty pieniężnej ustalona na pierwszym etapie postępowania nie może być zmieniana na jego etapie drugim. Jest to dopuszczalne jedynie w wyjątkowych  wypadkach, jeżeli zachodzi zmiana okoliczności.

W jaki sposób wdrożyć postępowanie przymuszające?

Podkreślenia wymaga fakt, iż Sąd nie może wszcząć postępowania przymuszającego z urzędu. Oznacza to, że nie może on w tym przedmiocie działać z własnej inicjatywy.

Tym samym, aby do tego doszło, konieczny jest odpowiedni wniosek osoby uprawnionej, i to na obydwu etapach, który składa się do Sądu opiekuńczego – Sądu Rejonowego właściwego dla miejsca pobytu dziecka. Jest to tzw. wniosek o egzekucję kontaktów. Trzeba pamiętać, iż należy do niego dołączyć odpis wykonalnego orzeczenia albo wykonalnej ugody zawartej przed Sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem.

Przed wydaniem przez Sąd rozstrzygnięcia w takiej sprawie, obligatoryjne jest wysłuchanie uczestników postępowania. Od tego obowiązku Sąd nie może odstąpić. Może dojść także do przesłuchania samego dziecka, pod warunkiem jednak, że pozwala na to jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości.

Po rozpatrzeniu wniosku Sąd wydaje postanowienie, na które uczestnikom przysługuje zażalenie.

Opłata sądowa od przedmiotowego wniosku wynosi 100 zł.

Zaznaczyć trzeba, że Sąd umarza postępowanie w sprawie, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od daty, w której doszło do uprawomocnienia się ostatniego postanowienia, nie wpłynął kolejny wniosek w sprawach wykonywania kontaktów z dzieckiem.

Podkreślenia wymaga fakt, że prawomocne postanowienie Sądu, w którym nakazano zapłatę należnej sumy pieniężnej, jest tytułem wykonawczym bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności. Oznacza to, że można je bezpośrednio przekazać do komornika w celu wszczęcia przez niego postępowania egzekucyjnego.

Konieczne jest również wskazanie, że Sąd opiekuńczy może także przyznać uprawnionemu od osoby naruszającej obowiązki w zakresie kontaktów z dzieckiem zwrot jego uzasadnionych wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem takiego kontaktu, w tym kosztów związanych z podróżą i pobytem dziecka lub także osoby mu towarzyszącej, w tym kosztów powrotu do miejsca stałego pobytu. Następuje to w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Tak jak w przypadku postępowania przymuszającego, prawomocne postanowienie Sądu w tym przedmiocie jest tytułem wykonawczym bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności.

Trochę statystyki…

Jak wskazują dane z Wydziału Statystycznej Informacji Zarządczej – Departament Strategii i Funduszy Europejskich Ministerstwa Sprawiedliwości z 13 lipca 2022 roku, rodzaje orzeczeń w sprawach dotyczących wykonywania kontaktów z dzieckiem kształtują się następująco:

• orzeczenie, w którym zagrożono osobie, pod której pieczą dziecko pozostaje, niewykonującej (albo niewłaściwie wykonującej) obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem (art. 59815 § 1 k.p.c.) nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem – 658,
• liczba ojców, którym zagrożono nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem – 130,
• liczba matek, którym zagrożono nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem – 520,
• orzeczenie, w którym zagrożono osobie uprawnionej do kontaktu z dzieckiem albo osobie, której tego kontaktu zakazano, naruszających obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem (art. 59815 § 2 k.p.c.) nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje – 135,
• liczba ojców, którym zagrożono nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje – 71,
• liczba matek, którym zagrożono nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje – 63,
• orzeczenie, którym przyznano zwrot wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktów, jeżeli do kontaktu nie doszło wskutek niewykonania lub niewłaściwego wykonania przez osobę, pod której pieczą dziecko pozostaje, obowiązków wynikających z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem (art. 59817 § 1 k.p.c.) oraz naruszenia przez uprawnionego do kontaktu z dzieckiem obowiązków dotyczących kontaktu, wynikających z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem (art. 59817 § 2 k.p.c.) - 39,
• liczba ojców, którym przyznano zwrot wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktów – 23,
• liczba matek, którym przyznano zwrot wydatków poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktów – 16.

Adwokat Lilianna Skiba (adwokat-skiba.pl) prowadzi kancelarię w Warszawie oraz w Łomiankach. Specjalizuje się w sprawach z zakresu prawa pracy i prawa rodzinnego. Jest członkiem Sekcji prawa pracy oraz Sekcji prawa rodzinnego przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie. Jest również certyfikowanym mediatorem Centrum Mediacyjnego przy Naczelnej Radzie Adwokackiej. Prowadzi blogi z tematyki prawa rodzinnego oraz prawa pracy.