Alienacja rodzicielska – czym jest i jakie niesie zagrożenia dla dziecka

Alienacja rodzicielska – definicja oraz czym się przejawia

Alienacja rodzicielska (z ang. parental alienation) jest rodzajem przemocy emocjonalnej stosowanej wobec dziecka. Należą do niej świadome lub nieświadome zachowania, które mają na celu lub skutkują powstaniem zaburzeń relacji pomiędzy dzieckiem a jednym z rodziców. Przemoc ta jest stosowana przez jednego z rodziców jako instrument w utrudnianiu relacji drugiego z rodziców z dzieckiem. Takie traktowanie oczywiście nie może pozostać bez wpływu na psychikę dziecka, ale o tym za chwilę. Skupmy się na przejawach alienacji rodzicielskiej.

Na czym polega alienacja rodzicielska? Najpowszechniejszą metodą jest manipulowanie dzieckiem, by odczuwało ono strach i niechęć w stosunku to drugiego z rodziców. Dziecko nierzadko poddawane jest szantażom emocjonalnym. Wszystko ma na celu wzbudzenie negatywnych emocji i wrogiej postawy wobec drugiego rodzica. W skrajnym wypadku może dojść do całkowitego zaniku relacji z ojcem lub matką.

Alienacja rodzicielska najczęściej jest stosowana przez głównego opiekuna dziecka w przypadku rozpadu małżeństwa czy związku. Nie jest to regułą, gdyż do tego zjawiska może dochodzić także w pełnej rodzinie lub też rodzic niebędący głównym opiekunem może nastawiać potomka przeciw drugiemu. Najczęściej jednak to rodzic przebywający z dzieckiem na co dzień ma na nie największy wpływ i swobodę manipulacji. Jeśli nałożymy na to dodatkowo obarczanie (uzasadnione czy nie) drugiej strony winą za, na przykład wyprowadzkę z domu i rozpad rodziny, łatwiej „przeciągnąć dziecko na swoją stronę”. Działanie zatem jest wymierzone de facto nie w dziecko, a w partnera, jednak to ono staje się ofiarą tego stanu rzeczy.

Alienacja rodzicielska – skutki dla dziecka

Manipulacja, szantaż emocjonalny i, mówiąc wprost, pogrywanie dzieckiem, pozostawi trwały ślad w jego psychice. Alienacja rodzicielska może przyczynić się do rozwoju u dziecka zaburzeń emocjonalnych, rozwojowych i osobowościowych, a w skrajnych przypadkach, także zaburzeń psychicznych. Nie wspominając już o najbardziej odczuwalnym skutku, czyli wykluczeniu z życia dziecka jednego z rodziców, do którego może dojść w przypadku alienacji rodzicielskiej. W końcu to nie samo dziecko zdecydowało o takim stanie rzeczy, a jedynie stało się ofiarą manipulacji.

Środkiem do osiągnięcia celu jest nie tylko poddawanie dziecka manipulacji, lecz także deprecjonowanie i podważanie autorytetu drugiego rodzica w obecności małoletniego. Jest to dowód na to, że do zjawiska alienacji rodzicielskiej może dojść również w pełnej rodzinie. Lekceważące i pogardliwe traktowanie przez dominującego rodzica sprawia, że i dziecko może przejąć taki sposób myślenia o nim.

Alienacja rodzicielska to jednak nie tylko manipulacja i nastawianie dziecka przeciwko drugiemu rodzicowi, lecz także bardzo wymierne w efektach utrudnianie kontaktów rodzica z dzieckiem. Może być ono połączone z budowaniem w jego świadomości negatywnego obrazu, na przykład poprzez jednoczesne wpajanie potomkowi, że widocznie tatuś czy mamusia go nie kocha, skoro nie chce się z nim widywać.

Czym alienacja rodzicielska różni się od zespołu alienacji rodzicielskiej

Omawiając zagadnienie alienacji rodzicielskiej, trzeba poruszyć również kwestię zjawiska, jakim jest zespół alienacji rodzicielskiej i wyjaśnić różnicę między nimi. Znamy już znaczenie pierwszego z pojęć. Czym zatem jest zespół alienacji rodzicielskiej?

Jak nietrudno się domyślić, zespół alienacji rodzicielskiej (z ang. parental alienation syndrome) to najważniejsza z konsekwencji stosowania wobec dziecka alienacji rodzicielskiej. Takim zbiorczym określeniem nazywa się skutki omawianego zjawiska, do których należą wspomniane już problemy z rozwojem i emocjami, a także zachowania autodestrukcyjne, agresja czy depresja. U dziecka poddawanego manipulacji w przyszłości mogą wystąpić także problemy w relacjach międzyludzkich, w tym w nawiązywaniu takich relacji. Poddawane przemocy emocjonalnej dziecko z dużym prawdopodobieństwem będzie wymagało w przyszłości pomocy psychologa.

Jak już wspomniano, zjawisko alienacji rodzicielskiej dotyczy najczęściej rodzin po rozpadzie, kiedy dziecko pozostaje pod opieką jednego z rodziców. Warto zatem spróbować porozumieć się między sobą, zanim kłótnie odcisną trwałe piętno na psychice dziecka.

Krzysztof Marski

Wejdź na FORUM! ❯