Twierdze, które warto odwiedzić

Warto zwiedzać dawne wojskowe twierdze. Przede wszystkim dlatego, że każda tego typu budowla ma swoją (zwykle bardzo ciekawą i burzliwą) historię, ale też architekturę i atmosferę. Jest to magnes, który przyciąga ciekawych świata podróżników i miłośników militariów. Zwiedzając dawne potężne wojskowe instalacje, możemy poznać nie tylko fakty związane z wojenną przeszłością danego miejsca, ale także odkryć jego kulturę, tradycje i legendy.

Możemy także podziwiać piękno krajobrazu, w którym niemal każda z takich twierdz się znajduje, i poczuć się jak bohaterowie starych przygód. Dawne wojskowe twierdze to nie tylko zabytki, ale także źródła inspiracji i edukacji. Są to miejsca, które warto odwiedzić, aby poszerzyć swoją wiedzę, zaspokoić ciekawość i przeżyć niezapomniane emocje. Wybraliśmy kilkanaście najciekawszych znajdujących się w Polsce twierdz – oto lista.

Twierdza Modlin

Twierdza Modlin to jedna z największych i najlepiej zachowanych twierdz w Polsce, położona na Mazowszu u zbiegu Wisły, Narwi i Wkry (zaledwie 30 km od Warszawy). Została zbudowana na początku XIX wieku z inicjatywy Napoleona Bonaparte, który docenił strategiczne znaczenie tego miejsca. Twierdza składa się z cytadeli na prawym brzegu Narwi, umocnionych przedmości i dwóch łańcuchów fortów. W jej historii znajdują się cztery oblężenia i wiele bitew, w których uczestniczyły wojska polskie, francuskie, rosyjskie i niemieckie (w tym z Wojny Obronnej 1939 roku). Na terenie twierdzy znajduje się najdłuższy w Europie budynek — dawne koszary wojskowe o długości 2250 metrów. Obecnie twierdza jest miejscem atrakcyjnym turystycznie i kulturalnie, oferującym zwiedzanie, gry terenowe, imprezy firmowe i spotkania okolicznościowe.

Twierdza Modlin — Brama ostrołęcka. Fot. Wikimedia

Twierdza Boyen

Twierdza Boyen to zabytkowa twierdza w kształcie gwiazdy, położona w Giżycku, na Mazurach. Została zbudowana w latach 1844-1856 z rozkazu króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV, jako część systemu obronnego Prus Wschodnich. Twierdza zajmuje powierzchnię około 100 hektarów i mogła pomieścić około 3000 żołnierzy. Obiekt ma sześć bastionów, z których trzy nazwane są na cześć generała Hermanna von Boyena, a trzy na podstawie jego rodowego zawołania: Recht, Schwert i Licht. Do twierdzy prowadzą cztery bramy: Giżycka, Kętrzyńska, Wodna i Prochowa. Twierdza Boyen była ważnym obiektem militarnym o znaczeniu strategicznym w XIX i początku XX wieku. Obecnie jest to atrakcja turystyczna i kulturalna, gdzie odbywają się m.in. inscenizacje historyczne, koncerty i wystawy.

Brama giżycka twierdzy Boyen. Fot. Wikimedia

Twierdza Kłodzko

Twierdza Kłodzko to zabytkowy kompleks fortyfikacji, który powstał w ciągu kilku wieków na Górze Fortecznej (Zamkowej) w Kłodzku. Jest to jeden z największych i najciekawszych systemów obronnych w Polsce i Europie, który świadczy o bogatej i burzliwej historii miasta i regionu. Twierdza Kłodzko składa się z twierdzy głównej, fortu posiłkowego Owcza Góra, obwarowań miejskich i umocnień polowych. Twierdza główna zajmuje powierzchnię ponad 30 hektarów i obejmuje wiele obiektów, takich jak bastiony, kazamaty, chodniki kontrminerskie, bramy, mosty, studnie, arsenały i koszary.

Grupa rekonstrukcyjna w Kłodzku — inscenizacja bitwy o twierdzę. Fot. Wikimedia

Twierdza była wielokrotnie przebudowywana i modernizowana, dostosowując się do zmieniających się warunków militarnych i technologicznych. Najstarsze elementy twierdzy pochodzą z XIII wieku, kiedy to na miejscu drewnianego grodu obronnego zbudowano murowany zamek. W XVI wieku zamek został rozbudowany o zamek średni i niższy. W XVII i XVIII wieku twierdza została ufortyfikowana według nowoczesnych wzorców bastionowych przez włoskich inżynierów wojskowych.

W XIX wieku budowla była wykorzystywana jako więzienie polityczne i miejsce internowania dla jeńców wojennych. W XX wieku pełniła funkcje wojskowe, a także służyła jako plan filmowy dla serialu "Czterej pancerni i pies". Obecnie jest udostępniona do zwiedzania turystycznego i kulturalnego. Można podziwiać jej architekturę, dowiedzieć się o jej historii i legendach, uczestniczyć w nocnym zwiedzaniu lub rekonstrukcji bitwy o twierdzę, a także skorzystać z atrakcji takich jak wystrzał z armaty czy szkolenie artyleryjskie.

Twierdza Malbork

Twierdza Malbork to jedna z największych i najciekawszych fortyfikacji w Polsce. Została zbudowana przez Prusy na przełomie XIX i XX wieku, aby chronić mosty na Nogacie i Wiśle oraz zapewnić możliwość wycofania się armii w razie ataku. Twierdza zajmuje obszar około 4 km² i składa się z ponad 200 obiektów, w tym schronów, bunkrów, magazynów, koszar i wież obserwacyjnych. Twierdza Malbork była świadkiem wielu dramatycznych wydarzeń historycznych, takich jak oblężenie przez wojska rosyjskie w 1914 roku, walki z Niemcami w 1945 roku czy powstanie antykomunistyczne w 1956 roku.

Obecnie twierdza jest udostępniona do zwiedzania i stanowi atrakcję turystyczną dla miłośników historii i militariów. Można podziwiać jej imponującą architekturę, zobaczyć eksponaty związane z jej funkcjonowaniem i dowiedzieć się o jej roli w dziejach regionu.

Most drogowy w Tczewie — zadaniem twierdzy było między innymi strzeżenie tej kluczowej przeprawy. Fot. Wikimedia

Twierdza Kostrzyn

Twierdza Kostrzyn to zespół fortyfikacji, który przez wieki stanowił ważny punkt strategiczny na pograniczu Brandenburgii. Pierwsze umocnienia powstały w XV wieku wokół zamku, który był siedzibą starostów Nowej Marchii. W drugiej połowie XVI wieku miasto otoczono nowoczesnymi fortyfikacjami bastionowymi na wzór włoski, które były stopniowo rozbudowywane i modernizowane.

W XIX wieku wokół twierdzy zbudowano pierścień czterech fortów: Czarnów, Gorgast, Sarbinowo i Żabice. Twierdza Kostrzyn odegrała kluczową rolę w obronie Berlina przed Armią Czerwoną w 1945 roku, kiedy to została zniszczona w 80%. Dziś można zwiedzać ruiny Starego Miasta i Muzeum Twierdzy Kostrzyn, które prezentuje multimedialną ekspozycję o historii i kulturze tego miejsca.

Brama berlińska twierdzy w Kostrzynie. Fot. Wikimedia

Twierdza Zamość

Twierdza Zamość to zabytkowy zespół fortyfikacji otaczających miasto Zamość, zaprojektowany przez włoskiego architekta Bernardo Morando na zlecenie hetmana Jana Zamoyskiego w latach 1579-1618. Twierdza była budowana w stylu bastionowym, który zapewniał lepszą obronę przed ostrzałem artyleryjskim. Twierdza Zamość była jedną z największych i najnowocześniejszych twierdz w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a później w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim.

W swojej historii twierdza przeszła pięć oblężeń, z których tylko jedno zakończyło się jej zdobyciem przez wojska polskie w 1809 roku. Została zlikwidowana w 1866 roku przez władze carskie, ale do dziś zachowały się jej fragmenty, takie jak mury, bramy, bastiony i fosy. Twierdza Zamość jest ważnym zabytkiem kultury i historii Polski, a także atrakcją turystyczną miasta.

Bastion VII i nadszaniec zamojskiej twierdzy. Fot. Wikimedia

Twierdza Srebrna Góra

Twierdza Srebrna Góra to zabytkowy kompleks fortów z XVIII wieku, położony na dwóch wzniesieniach w Górach Sowich. Jest dziełem pruskiego inżyniera Ludwika Wilhelma Reglera i króla Fryderyka Wielkiego, którzy chcieli umocnić swoją pozycję na Śląsku po jego podboju. Była jedną z najnowocześniejszych i najdroższych tego typu budowli w Europie, a jej budowa pochłonęła ponad milion talarów i 12 lat pracy tysięcy robotników.

Twierdza nigdy nie została zdobyta przez wroga, a jej największym wyzwaniem było oblężenie przez wojska napoleońskie w 1807 roku, które zakończyło się pokojem w Tylży. W XIX wieku budowla straciła znaczenie militarne i została zamieniona na więzienie polityczne, a następnie na poligon artyleryjski. W XX wieku stała się atrakcją turystyczną i kulturalną, oferując zwiedzanie z przewodnikiem, nocne zwiedzanie, festiwale piwa i sera, teatr plenerowy i kino pod chmurką. Twierdza Srebrna Góra jest obecnie pomnikiem historii i jednym z najciekawszych zabytków Dolnego Śląska.

Twierdza Srebrna Góra. Fot. Wikimedia

Twierdza Nysa

Twierdza Nysa to zabytkowy kompleks fortyfikacji, który powstawał od XVI do XIX wieku na terenie miasta Nysa i jego okolic. Twierdza była uważana za jedną z najsilniejszych i najnowocześniejszych w ówczesnej Europie, a jej obwarowania składały się z murów miejskich, bastionów, rawelinów, fos, fortów i innych elementów obronnych. Była wielokrotnie oblegana i zdobywana przez różne armie, m.in. husytów, Szwedów, Prusaków i Francuzów.

Wśród znanych więźniów twierdzy byli m.in. markiz de La Fayette i Charles de Gaulle. Obecnie budowla jest udostępniona do zwiedzania i stanowi cenną atrakcję turystyczną oraz historyczną. Z dawnych umocnień zachowało się około 60%, a ich powierzchnia wynosi ponad 230 hektarów.

Dziedziniec Fortu II w Nysie. Fot. Wikimedia

Twierdza Kraków

Twierdza Kraków to nazwa zespołu fortyfikacji, które otaczały miasto Kraków w XIX i XX wieku. Była budowana przez Austriaków, którzy panowali nad Krakowem od 1795 do 1918 roku, a jej celem było obronić miasto przed atakami Rosjan, Prusaków i innych wrogów Austro-Węgier. Twierdza składała się z kilkudziesięciu fortów, baterii, schronów i innych obiektów obronnych, rozmieszczonych na wzgórzach i równinach wokół Krakowa. Niektóre z nich są dobrze zachowane i można je zwiedzać, np. Fort Benedykt, Fort Dębniki czy Fort Skala. Inne zostały zniszczone lub przebudowane, np. Fort Mogiła, Fort Olszanica czy Fort Bronowice.

Twierdza Kraków była jedną z największych i najnowocześniejszych twierdz w Europie. Była wyposażona w potężne działa, telegrafy, telefony, reflektory i inne urządzenia wojskowe. Była też miejscem wielu wydarzeń historycznych, takich jak powstanie listopadowe, powstanie styczniowe, I wojna światowa czy II wojna światowa.

Kaponiera Fortu III Kleparz. Fot. Wikimedia

Twierdza Wisłoujście

Twierdza Wisłoujście to zabytkowa twierdza w Gdańsku, która odgrywała ważną rolę w historii miasta i regionu. Znajduje się nad Martwą Wisłą, przy dawnym ujściu Wisły do Morza Bałtyckiego. Zbudowana została w XV wieku jako wieża-latarnia, która służyła do oświetlania drogi do portu i obrony przed nieprzyjaciółmi. W późniejszych wiekach była rozbudowywana i modernizowana, dostosowując się do zmian w technice wojskowej i potrzebach nawigacyjnych. Obecnie jest to muzeum, w którym można podziwiać zabytkowe fortyfikacje, a także uczestniczyć w różnych wydarzeniach kulturalnych i edukacyjnych.

Twierdza Wisłoujście w Gdańsku. Fot. Wikimedia

Cytadela Warszawska

Cytadela Warszawska jest to XIX-wieczna twierdza, która została zbudowana na rozkaz cara Mikołaja I po upadku powstania listopadowego w latach 1832-1834. Twierdza, która dziś znajduje się w granicach Warszawy, miała na celu kontrolować i pacyfikować miasto, które było ośrodkiem polskiego ruchu niepodległościowego. W czasie zaboru rosyjskiego twierdza nosiła nazwę Cytadeli Aleksandrowskiej. Fortyfikacja miała kształt zbliżony do pięcioboku i składała się z trzech bastionów, dwóch półbastionów i umocnienia poligonalnego.

Kaponiera pierwszego bastionu Cytadeli, siedziba Muzeum Katyńskiego. Fot. Wikimedia

W Cytadeli znajdowało się więzienie śledcze, w którym przetrzymywano i stracono tysiące polskich działaczy narodowych i rewolucjonistów, takich jak chociażby Romuald Traugutt. Obecnie na terenie Cytadeli można zwiedzać Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej oraz Muzeum Katyńskie, które upamiętnia ofiary zbrodni katyńskiej. Na finiszu znajdują się przygotowania do otwarcia tu kompleksu Muzeum Historii Polski.

Twierdza Przemyśl

Twierdza Przemyśl to zabytkowy zespół obiektów obronnych, który powstał w drugiej połowie XIX wieku i odegrał ważną rolę w czasie I wojny światowej. Twierdza składała się z dwóch pierścieni umocnień: wewnętrznego, obejmującego miasto Przemyśl, i zewnętrznego, rozciągającego się na okoliczne wsie i wzgórza. Pomiędzy nimi znajdowała się linia wspierająca, składająca się z fortów głównych i pomocniczych oraz innych obiektów obronnych. Twierdza była trzecią co do wielkości twierdzą w Europie i była nazywana „Verdun frontu wschodniego”.

W latach 1914-1915 twierdza była trzykrotnie oblężona przez wojska rosyjskie, a jej załoga wykazała się wielkim heroizmem i poświęceniem. Po I wojnie światowej obiekt stracił swoje znaczenie militarne i ulegał stopniowej dewastacji. Obecnie pozostałości twierdzy są cennym świadectwem historii Przemyśla i Galicji oraz atrakcją turystyczną dla miłośników fortyfikacji.

Twierdza Przemyśl — Fort XV "Borek". Fot. Wikimedia

Twierdza Osowiec

Twierdza Osowiec to miejsce szczególnie interesujące, gdyż łączy ciekawą historię, piękną przyrodę i architekturę. Zbudowana w XIX wieku przez Rosjan, była świadkiem wielu dramatycznych wydarzeń, takich jak słynny Atak Umarłych podczas I wojny światowej, kiedy to obrońcy twierdzy, pomimo ciężkich ran i zatrucia gazem, odparli niemiecki szturm. Twierdza nigdy nie została zdobyta przez wroga i zachowała się do dziś jako cenny zabytek i pomnik historii.

Twierdza składa się z czterech fortów: Centralnego, Zarzecznego, Szwedzkiego i Nowego. Można je zwiedzać z przewodnikiem, który opowie o tajemnicach i ciekawostkach związanych z tym miejscem. W forcie Centralnym znajduje się też Muzeum Twierdzy Osowiec, gdzie można zobaczyć eksponaty dotyczące życia i walki żołnierzy w twierdzy. W forcie Szwedzkim można podziwiać piękne widoki na Biebrzańskie Bagna, które otaczają twierdzę i stanowią ostoję dla wielu gatunków zwierząt i roślin.

Twierdza Osowiec — brama wjazdowa Fortu I. Fot. Wikimedia

Twierdza Toruń

Twierdza Toruń to zabytkowa pruska twierdza fortowa, która powstała w drugiej połowie XIX wieku. Twierdza składa się z ponad 200 obiektów obronnych, takich jak forty, schrony, arsenały, koszary i magazyny. Obwód pasa fortecznego wynosi około 22 km i prawie wszystkie budowle zachowały się do dziś. Twierdza Toruń była budowana za pieniądze uzyskane z kontrybucji po wojnie francusko-pruskiej i miała chronić granicę wschodnią Prus.

W Toruniu znajduje się również Muzeum Twierdzy Toruń, które prezentuje historię i znaczenie tej budowli dla miasta i regionu. Muzeum mieści się w dawnych Koszarach Bramy Chełmińskiej, które były częścią wewnętrznych fortyfikacji Torunia. Zwiedzanie twierdzy jest możliwe dzięki szlakowi pieszemu o długości 44 km, który łączy poszczególne forty i schrony.

Twierdza Toruń — Fort I. Fot. Wikimedia

Tomasz Sławiński

Wejdź na FORUM! ❯