Komunikacja w związku

Sytuacja 1 - Honorata i Jeremi

Honorata sprząta. Ruchy ma zamaszyste. Zbita szklanka. W głowie Honoraty natłok myśli – co ona mu zrobi, jak wróci? Jak on mógł? Przecież wie, jak ona bardzo nie lubi bałaganu? Jak on ją traktuje? Jeremi wraca. Bierze oddech, żeby się przywitać i może jakoś wytłumaczyć, ale...

H: Natychmiast mi wyjaśnij, skąd ten meksyk w chałupie!
(Jeremi kolejny raz usiłuje coś powiedzieć)

H: Czy ty myślisz, że jestem twoją sprzątaczką i praczką? Co ty sobie wyobrażasz? Wiedziałam, że jesteś burdelarzem, ale nie wiedziałam, że aż tak! Do tego kompletnie nieliczącym się z moimi uczuciami! Przecież wiesz, że jutro mam ważne spotkanie! Jesteś niereformowalny! Jeszcze nikt nie doprowadzał mnie do takiej furii! Ile razy przychodzę do domu, to jest sajgon! Dlaczego ja z tobą jestem?! Ile ty masz lat, że nie umiesz sprzątnąć po sobie? Nie jestem twoją mamusią, która zawsze wszystko za ciebie robiła! Jak ci nie pasuje to wynocha!

Sytuacja 2 - Natalia i Seweryn

Restauracja. Natalia nie ma nastroju z powodu telefonicznej kłótni z ojcem.

S: Co ci jest? Co jesteś taka markotna?
N: Nie jestem markotna. Po prostu mi smutno.

S: No, przecież mówię.
N: Pokłóciłam się z ojcem. On mnie w ogóle nie rozumie.

S: No, to sobie odpuść. Przecież to nie pierwszy raz.
N: Jak mam sobie odpuścić? Nie potrafię.

S: No, normalnie. Ja też mam ojca, jakiego mam, i po prostu odpuszczam. Jak sobie nie odpuścisz, to każde nasze spotkanie po twojej kłótni będzie takie jak dzisiaj.
N: Czyli jakie?

S: No, takie.
N: Co masz na myśli?

S: O Jezu, Natalia! Czy ty myślisz, że ja mam komfortową sytuację? A nie zadręczam się tak jak ty! Do końca życia zamierzasz robić wszystko jak on sobie życzy? Rozkaz – wykonać! Miej trochę honoru! Nie możesz być taka uzależniona od jego humorów!

N: Sewek, ja tylko chciałam, żebyś mnie wysłuchał...

S: No przecież słucham! Ale z drugiej strony – ile można? Nie mam dziś nastroju na twoje grymaszenie. Poza tym ci ludzie tu łażą, w kółko ktoś się kręci. Na pewno słyszą, o czym gadamy.
N: Dlaczego tak trudno ci po prostu posłuchać, co mam ci do powiedzenia?

S: Nie jest mi trudno! A dlaczego tobie jest trudno zaakceptować moje wyjścia z kumplami?

Coś wam to przypomina?

Sądzę, że każdy z nas mógłby się w pewnych fragmentach powyższych sytuacji odnaleźć. Przyjrzyjmy się naszym przykładowym sytuacjom i zastanówmy się, jakie nasi bohaterowie popełnili błędy i co można było zrobić w zamian.

Sytuacja 1 – Honorata i Jeremi:

• Błąd nr 1: Honorata nakręciła emocje i nie pozwoliła im ochłonąć. W wyniku tego "napadła" na Jeremiego od wejścia.

Prawidłowa reakcja: W sytuacji burzy emocjonalnej daj sobie chwilę czasu na ochłonięcie. Nakręcając je - powiesz za dużo, a potem będziesz przepraszać. W emocjach trudno nam o rzetelną ocenę sytuacji, emocje zalewają nasze procesy poznawcze (pamięć, myślenie logiczne, spostrzeganie). Zanim podejmiesz rozmowę - odczekaj, idź na spacer, weź kilka wdechów. I dopiero zacznij.

• Błąd nr 2: Honorata nie pozwoliła dojść do głosu Jeremiemu. Nie pozwoliła wyjaśnić, wytłumaczyć. Może dowiedziałaby się czegoś, co zmieniłoby jej perspektywę? Może nie, ale odebrała sobie na to szansę.

Prawidłowa reakcja: Pamiętaj, że rozmowa to wymiana informacji przez obie strony, nie monolog. Pozbawianie drugiej osoby możliwości wypowiedzi jest zachowaniem agresywnym, przemocowym. Zrób drugiej stronie przestrzeń, pozwól jej mówić, a może dowiesz się o czymś przełomowym w waszym konflikcie.

• Błąd nr 3: Honorata dała Jeremiemu sprzeczny komunikat. Z jednej strony - zażyczyła sobie wyjaśnienia ("Skąd ten meksyk? Co ty sobie wyobrażasz?"), z drugiej - nie pozwoliła na odpowiedź.

Prawidłowa reakcja: Dobrze byłoby być świadomym tego, czego tak naprawdę chcemy. W tej sytuacji - od rozmówcy. W emocjach trudno jest o taką świadomą ocenę, stąd kolejny dobry powód, żeby pozwolić najgorętszym emocjom ciut osłabnąć.

• Błąd nr 4: Honorata rozkazała Jeremiemu ("Natychmiast mi wyjaśnij"), przezwała go ("burdelarz, niereformowalny") i ośmieszyła ("Ile ty masz lat").

Prawidłowa reakcja: Rozkazywanie, przezywanie i ośmieszanie są jednymi z kilku podstawowych barier komunikacyjnych, po której tracimy ochotę na podejmowanie rozmowy. Stanowczo poproś, ale nie żądaj, nie wydawaj poleceń. Nie przezywaj, nie ośmieszaj. Pamiętaj, że słowa bolą i zostają w pamięci. Ty ochłoniesz, minie ci, ale partner zapamięta.

• Błąd nr 5: Honorata poczyniła pewne założenie. Uznała, że Jeremi wiedział, że ma ważne spotkanie i że to powinno być dla niego powodem do tego, żeby zostawić porządek. Tak zrobiłaby Honorata.

Prawidłowa reakcja: Jeśli dla Honoraty było ważne, żeby Jeremi zostawił w mieszkaniu ład, dobrze byłoby mu to powiedzieć, a nie dokonywać założeń, że on się domyśli albo że będzie miał podobnie jak ona. Może dla niego porządek z pracą niewiele ma wspólnego. Może nie wiedział, że ma to tak duże znaczenie dla Honoraty? Mów wprost. I mów na bieżąco. Znam ten przykład z życia i wiem, że Honorata do tego czasu głównie po Jeremim sprzątała. Nie lubiła tego, ale robiła to bez słowa. Nic dziwnego, że gdy wybuchła - Jeremi był zaskoczony.

• Błąd nr 6: Honorata dokonała interpretacji ("Nieliczący się z moimi uczuciami").

Prawidłowa reakcja: Nie interpretuj. Prawda jest taka, że nie wiesz, czy jest tak, jak ty to widzisz. Tak to postrzegasz, tak to przeżywasz – o tym możesz powiedzieć. Ale nie o tym, że wiesz, co oznacza dane zachowanie partnera. Nie wiesz.

• Błąd nr 7: Honorata dokonała generalizacji ("Ile razy przychodzę", czyt. zawsze).

Prawidłowa reakcja: W silnych emocjach naprawdę widzisz to w takich proporcjach – zawsze, nigdy, nikt, ale sam wiesz, że gdy ochłoniesz, proporcje te ulegają zmianie w kierunku bardziej realnej oceny. Nie generalizuj, w wypowiedzi odwołuj się do sytuacji mającej miejsce teraz.

• Błąd nr 8: Honorata strzela sobie w kolano ("Wynocha!").

Prawidłowa reakcja: Pamiętaj o konsekwencjach tego, co mówisz. Nie zapędzaj się. Dobrze wiem, że Honorata nie chciała, żeby Jeremi dosłownie się wyniósł. A zrobił to. Pamiętaj, że to co powiesz, może zostać użyte przeciwko tobie.

Sytuacja 2 – Natalia i Seweryn:

• Błąd 1: Seweryn nazywa stan czy emocje Natalii w sposób pejoratywny ("markotna").

Prawidłowa reakcja: W komunikacji, oprócz komunikatu jawnego, występuje często komunikat ukryty. Sposób, w jaki Seweryn mówi do Natalii zdradza (wiemy to, przyglądając się dalszej rozmowie), że to, co Seweryn "nadaje" w komunikacie ukrytym to swoje niezadowolenie czy dyskomfort, a może bezradność. Jest to w pewnym sensie forma agresji, tyle że biernej agresji - nie wprost.

Kiedy mówisz, zwróć uwagę, czy pod komunikatem jawnym nie ukrywa się inny – atakujący czy oceniający. A jeśli zauważysz, że istotnie – powiedz wprost, co czujesz, używając tzw. "komunikatu typu ja". Komunikat ten zawiera w sobie odpowiedzialność za własne emocje bez obwiniania za nie kogoś. Zwraca też uwagę na fakty, które wywołują daną emocję oraz na twoje potrzeby czy oczekiwania. Jest to komunikat uczciwy i nieraniący. Składa się z 4 elementów, tzn. "czuję …, kiedy ty …", "ponieważ chcę…".

Zamiast oskarżania, oceniania, krytykowania, ośmieszania, biernej agresji – zastosuj "komunikat typu ja". Seweryn mógłby powiedzieć "Czuję się zły, kiedy widzę, że kolejny raz jest ci źle z powodu twojego ojca, ponieważ to ma wpływ na atmosferę naszych spotkań. Chciałbym, żebyś postawiła ojcu jakieś granice, bo obawiam się, że jeśli tego nie zrobisz, każde nasze spotkanie będzie smutne jak dzisiaj".

Albo "Czuję się bezradny, kiedy kolejny raz opowiadasz o ojcu, ponieważ nie mogę nic zrobić. Chciałbym, żebyś porozmawiała z ojcem, bo ja poza wysłuchaniem cię nie mogę ci pomóc".

• Błąd nr 2: Seweryn dyktuje rozwiązania i poucza ("odpuść sobie"), moralizuje ("do końca życia zamierzasz?"), ośmiesza i jest sarkastyczny ("rozkaz wykonać!"), diagnozuje (uzależniona od humorów ojca) oraz obarcza poczuciem winy ("każde nasze spotkanie będzie takie jak dzisiaj", czyt. przez ciebie).

Prawidłowa reakcja: Seweryn użył kolejnych po rozkazywaniu i przezywaniu (omówionych przy sytuacji 1) barier komunikacyjnych utrudniających dalszą wymianę. Unikaj ich. W zamian zastosuj "komunikat typu ja".

• Błąd nr 3: Seweryn ma kłopot z decentralizacją, czyli przyjęciem perspektywy rozmówcy.

Prawidłowa reakcja: Seweryn kilkakrotnie przytoczył swoją osobistą sytuację ("ja też mam ojca, jakiego mam, i odpuszczam", "nie zadręczam się tak jak ty", etc). Taki sposób rozmowy zamyka przestrzeń rozmówcy na jego osobistą perspektywę danej sytuacji i jego emocje. W komunikacie ukrytym od Seweryna możemy przeczytać: ja robię dobrze, ty robisz źle, zrób tak jak ja, ja potrafię a ty nie.

Znów osądzanie, próba wywołania poczucia winy, wywyższanie. Jedną z ważniejszych umiejętności komunikacyjnych jest zdolność do empatii, czyli umiejętność odczuwania stanów psychicznych innych osób, umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość. Można się jej uczyć, m.in. poprzez pracę z wyobraźnią (wyobraź sobie czyjąś sytuację bez odwoływanie się do swojej), czy poszerzanie horyzontów (zobacz, że ludzie żyją różnie, różnie myślą, obserwuj to nie oceniając).

• Błąd nr 4: Seweryn broni się poprzez zaprzeczanie i kontratak ("Nie jest mi trudno. A dlaczego tobie jest trudno zaakceptować moje wyjścia z kuplami?").

Prawidłowa reakcja: Zawsze mów o sobie i od siebie. Jeśli się z czymś nie zgadzasz (mówimy o emocjach, nie faktach) – lepiej powiedz, że Ty widzisz coś inaczej. Z tym trudno jest dyskutować. W końcu każdy z nas ma prawo do różnego oglądu rzeczywistości (szczególnie właśnie emocjonalnej). Nie odpowiadaj na atak atakiem. Zastanów się, czy może nie odbierasz neutralnych argumentów za atakujące. Pracuj nad świadomością siebie i swoich emocjonalnych reakcji.

• Błąd nr 5: Seweryn słyszy, ale nie słucha.

Prawidłowa reakcja: Kolejną ważną umiejętnością komunikacyjną jest umiejętność słuchania. Nie wystarczy słyszeć. Słuchaniem należy zrobić komuś przestrzeń na to, żeby mówił i miał poczucie, że może się otworzyć. Bez narażania się na oceny, przerywanie i inne bariery komunikacyjne, o których mówiliśmy. Jak słuchać? Aktywnie, czyli dając wyraz temu, że słuchasz. Tu użyj w szczególności komunikacji niewerbalnej (mimika, gesty, dystans w przestrzeni, etc). Potakuj, wtrącaj słowa świadczące o tym, że uczestniczysz w rozmowie, słuchając ("rozumiem", "naprawdę?", "faktycznie", itp.), może powtórz, co usłyszałeś swoimi słowami. Niech sformułowanie – zamieniam się w słuch – się zmaterializuje.

• Błąd nr 6: Zbyt dużo dystraktorów, czyli przeszkadzaczy.

Prawidłowa reakcja: Pamiętaj, że na jakość komunikacji mają wpływ również okoliczności czy kontekst. Trudniej się porozumieć, kiedy jesteśmy zmęczeni, zestresowani, mamy zły humor. Trudniej dojść do porozumienia, gdy ktoś nam przeszkadza, nie mamy komfortu intymności, słyszymy hałas. Dlatego Sewerynowi i Natalii było dodatkowo trudno. Kawiarnia, gwar, ścisk, brak odpowiedniego nastroju Seweryna. Kiedy zależy ci na rozmowie - zadbaj o warunki. Mam na myśli nie tylko miejsce, moment, ale i samopoczucie. Ułatwiaj wam, zwiększaj szansę na porozumienie.

Agata Wilska

Artykuł ukazał się w serwisie: Sympatia.pl