Pozytywne wychowanie nastolatka

Dobre relacje między nastolatkami i rodzicami, szczególnie jeśli obie strony tak je postrzegają, są pozytywnie skorelowane z osiągnięciami szkolnymi i ogólnym dobrym samopoczuciem, zarówno w ocenie nastolatków, jak i w ocenie ich otoczenia.

Dla kontrastu – słabe lub oparte na konflikcie relacje rodzic/nastolatek nierzadko wiążą się z przedwczesną inicjacją seksualną, eksperymentami z narkotykami i alkoholem, a także uczestnictwem w aktach przemocy (jako sprawca lub ofiara) czy nawet próbami samobójczymi.

Jak zatem budować silną pozytywną więź z tym dojrzewającym młodym człowiekiem, który czasem wydaje się kompletnie obcy?

1. Pamiętaj – jesteś rodzicem, ALE TEŻ przyjacielem

Nastolatkowie potrzebują poczucia bezpieczeństwa płynącego z tego, że rodzice ich rozumieją, doceniają i kochają, niezależnie od wszystkiego – chcą więc, by ich relacja miała charakter przyjaźni. Chcą jednak też czuć, że dajesz im nieco niezależności, przez co czasem możesz czuć się nieco odsunięty. Jeśli potrafisz zarządzać waszą bliskością w pełen akceptacji sposób, nie korzystając z przewagi rodzica, który może mówić dziecku, co ma robić, ono chętniej otworzy się przed tobą i podzieli emocjami.

Czy to, że się przyjaźnicie, sprawi, że nastolatek straci do ciebie szacunek? Nie. Czy ty nie szanujesz swoich przyjaciół i nie cenisz tych, którzy są dla ciebie emocjonalnie dostępni? Jeśli dasz dziecku szacunek, uwagę i autentyczność – dostaniesz w zamian to samo.

Niezależnie od tego, jak blisko chcesz być ze swoim dzieckiem, czasem będziesz musiał skorzystać ze swojej pozycji i powiedzieć „nie”. Jeśli robisz to bardzo często – to znak, że może dziać się coś niedobrego. Czasem jednak twoje dziecko będzie oczekiwało, że postawisz granice, których ono samo nie potrafi sobie postawić. Zdarzy się, że będziesz musiał trzymać się swoich wartości i odmówić, czy to w sprawie imprezy bez dorosłych, czy bardzo późnego pójścia spać. I, oczywiście, czasem dziecko będzie mogło, z twoją pomocą, dojść do rozwiązania, na którym oboje skorzystacie.

2. Regularnie spędzajcie wspólnie czas

Upewnij się, że robisz to każdego dnia. Kilka minut rozmowy podczas sprzątania po kolacji albo chwilę przed pójściem spać sprawi, że będziesz „na bieżąco” i stworzy okazję do otwartej komunikacji. Nawet nastolatek, który, jak się wydaje, kompletnie zapomina o swoich rodzicach na pozostałe 23 godziny, prawdopodobnie zareaguje pozytywnie na przytulenie na dobranoc i spytanie, co u niego. Poza tymi codziennymi krótkimi rozmowami, wyrób sobie nawyk robienia czasem z dzieckiem czegoś szczególnego, nawet jeśli to po prostu wyjście na lody lub wspólny spacer.

3. Bądź aktywnym i odpowiednio zaangażowanym rodzicem

Nie akceptując faktu, że córka czy syn dorastają i potrzebują więcej swobody, sprowokujesz jedynie bunt. Nie obawiaj się jednak zapytać, dokąd, z kim i po co się wybierają. Poznaj przyjaciół dziecka i ich sposoby na spędzanie wolnego czasu.

4. Bądź w domu, kiedy wraca ze szkoły

Najbardziej „ryzykownym” czasem, jeśli chodzi o narkotyki czy inne nieodpowiedzialne zachowania, wcale nie jest sobotni wieczór – to godziny popołudniowe w dni robocze, kiedy nie ma cię w domu. Spróbuj zorganizować czas rodziny tak, by nastolatek wracając ze szkoły zastał w domu kogoś dorosłego. Gdy dziecko spędza czas u przyjaciół, również upewnij się, że w domu jest ktoś dorosły.

5. Utrzymuj wysokie standardy

Twoje dziecko chce być najlepszą możliwą wersją siebie. Twoim zadaniem, jako rodzica, jest zapewnienie mu wsparcia, by to osiągnęło. Nie oczekuj jednak, że osiągnie cele, które ty wyznaczysz – musi zacząć samodzielnie decydować, czego chce, przy wsparciu rodzica, który kocha je takim, jakie jest, i wierzy, że uda mu się osiągnąć cokolwiek zechce. Wspieraj pasje dziecka, jego odkrycia i indywidualną ścieżkę.

6. Dbaj o to, by jeść wspólne posiłki…

...tak często, jak się da. To doskonała okazja, by porozmawiać o tym, co stało się w ciągu dnia, odprężyć się, umocnić relację. To również dobry czas na nadrobienie wiedzy co do tego, co dzieje się w życiu dziecka, o jego problemach i wyzwaniach, z którymi się zmaga. I w końcu – ważnym czynnikiem przyczyniającym się do szczęścia i ogólnego sukcesu dziecka jest to, czy czuje, że rodzice codziennie mają czas, by „po prostu z nimi pogadać”.

7. Zachęcaj do dbania o siebie

Na przykład poprzez 9 i pół godziny snu, których potrzebuje każde dorastające dziecko oraz dobrą dietę. Kawa to bardzo zły pomysł w przypadku młodszych nastolatków, bo zaburza normalny rytm snu. Zbyt długie przesiadywanie przed ekranem, szczególnie tuż przed pójściem spać, ogranicza produkcję melatoniny i utrudnia zasypianie.

8. Pilnujcie rodzinnych spotkań

Odbywające się regularnie, w odpowiadającym wszystkim terminie, spotkania rodzinne dają przestrzeń do omówienia sukcesów, porażek, kłótni między rodzeństwem, planów i problemów członków rodziny. Pomocne będą pewne zasady. Każdy może zabrać głos, kiedy mówi jedna osoba, pozostałe jej nie przerywają, wszyscy słuchają. Dozwolony jest wyłącznie pozytywny i konstruktywny feedback. By zachęcić opornych nastolatków do udziału, połącz takie spotkanie z zachętą, taką jak wspólna pizza lub lody albo przydziel im istotną funkcję protokolanta lub osoby pilnującej zasad.

9. Pilnuj bezpieczeństwa dzieci i ich więzi z rodziną, umieszczając komputer(y) we wspólnej przestrzeni

Rodzicom może być trudno śledzić to, co ich dzieci robią w sieci, choćby dlatego, że to młodzi ludzie najczęściej wiedzą o komputerach znacznie więcej. Jednak badania pokazują, że będą oni spędzali mniej czasu na rzeczach, które nam się nie podobają, jeśli komputer pozostanie we wspólnej przestrzeni, do której rodzic może w każdej chwili wejść. W dzisiejszych czasach życie dzieci toczy się online, ale mogą wciąż odczuwać swoją bliską więź z rodziną, jeśli „online” stanie się równocześnie centrum waszego domu.

10. Nie wrzucaj dziecka w niezależność, jeśli nie jest gotowe

Każdy nastolatek dochodzi do pełnej niezależności we własnym tempie. Prawdziwa niezależność opiera się także na bliskich relacjach z innymi i wcale nie musi obejmować buntu. Narzucanie dziecku niezależności NIE JEST zdrowe – doprowadzi to tylko do tego, że zacznie ono nadmiernie polegać na uznaniu grupy rówieśniczej. Jeśli nie jest jeszcze gotowe, by jechać na miesięczny obóz – to po prostu nie jest. Nadejdzie czas, kiedy będzie. Szanuj jego indywidualne tempo rozwoju.

11. A co, jeśli dziecko łamie zasady i okłamuje cię?

Nigdy nie jest za późno, by nauczyć dziecko przejmowania odpowiedzialności, ale zacząć trzeba od tego, by ceniło relację, którą z tobą ma. Oznacza to, że musisz przestać karać, a zacząć słuchać i budować więź. Koniecznie też upewnij się, że znajdzie sposób na naprawienie sytuacji. Czasem to trudne, ale kara tylko pogorszy sprawę – dziecko musi wybrać sposób na wyjście z sytuacji, a ty – dopilnować jego realizacji. Nie, to nie kara – będzie mogło naprawić to, co popsuło – tak postępuje się także w dorosłym życiu. Zrozumie to jednak tylko wtedy, gdy będzie mu na tobie zależało, więc jeśli potrzebujecie pomocy specjalisty, by stworzyć potrzebną więź – nie wahajcie się.

12. Utrzymujcie kontakt, nawet gdy wyruszy w świat

Jeśli akceptujemy potrzeby dziecka i potrafimy cieszyć się z tego, że rozwija się w oddzielnego człowieka, będzie z nami mocno związane, nawet jeśli skupi się na rówieśnikach, szkole i największych pasjach.

To normalne, że nastolatek z czasem będzie chciał spędzać więcej czasu z rówieśnikami niż z rodzicami, ale młodzi ludzie dobrze osadzeni w rodzinie chętnie utrzymują również kontakt z najbliższymi. A rodzice, którzy stworzyli odpowiednią więź z dzieckiem na wcześniejszych etapach będą czuli się wystarczająco zaangażowani, by pielęgnować tę więź, nawet jeśli będzie to wymagało dużego wysiłku.

W okresie dorastania ważne jest, by rodzice pozostawali emocjonalnym i moralnym drogowskazem dla dzieci. Będą one eksperymentować z intymnymi relacjami poza rodziną, ale by odnieść sukces, muszą wciąż móc polegać na bliskich relacjach z domownikami. Czternastolatek, który skupia się przede wszystkim na tym, co poza domem, może szukać tam czegoś, czego w domu mu brakuje.

Zachęcajmy nasze dzieci do tego, by polegały na nas emocjonalnie, dopóki nie dojrzeją do tego, by polegać na sobie. Zbyt często pozwalamy nastolatkom, by szukały oparcia poza rodziną, co miewa katastrofalne skutki. Często młodzi ludzie rezygnują z siebie, poszukując potrzebnej bliskości, tylko po to, by zderzyć się z rzeczywistością, w której inne nastolatki nie są po prostu rozwojowo w stanie zaspokoić ich potrzeb i pozwolić im rozwinąć się w niezależnych dorosłych.

Być może dzisiaj nie znajdujesz się wysoko na liście priorytetów swojego dziecka, ale warto, byś ciężko pracował nad tym, by pozostać blisko i nie uznawać za pewnik tego, że syn czy córka cię odrzuci. Nie poddawaj się. Nigdy nie jest za późno, by wszystko naprawić i zbliżyć się do siebie.

Tomasz Bilewicz