Precyzyjnie o zegarkach

Kilka słów z historii zegarków

W drugiej połowie lat siedemdziesiątych poprzedniego wieku, na rynku pojawiły się tanie zegarki elektroniczne ze świecącymi na czerwono cyframi w systemie LED, a w krótkim czasie później z ciekłokrystalicznym wyświetlaczem cyfrowym (LCD). Zegarmistrzowskie grono, na czele z producentami szwajcarskimi nie przyjęło ich jako niebezpiecznego konkurenta tradycyjnych, wskazówkowych zegarków mechanicznych. Działo się tak, mimo wielkiego szaleństwa zakupów takich elektronicznych wyrobów, co u nas przykładowo spowodowało wręcz niewiarygodne rozkręcenie się przemytu, ale także zapoczątkowało legalny, prywatny handel międzynarodowy. W kolejnym kroku azjatyccy producenci opanowali technologię produkcji zegarków elektronicznych ze wskazywaniem czasu za pomocą tradycyjnej mechanicznej przekładni wskazań ze wskazówkami, co było drugim i wydawało się śmiertelnym uderzeniem w tradycyjną szwajcarską branżę. Czas ten znany jest dzisiaj jako największy kryzys tej gałęzi przemysłu w kraju Helwetów.

Dla powyższego opisania zjawisk zegarkowych użyto kilku określeń, których znaczenie warto wyjaśnić.

O zegarku mówimy, że jest mechaniczny, jeśli zasada działania wszystkich jego elementów opiera się na zjawiskach mechanicznych. Generatorem podstawy czasu w takich urządzeniach jest zwykle balans, który wykonuje wahadłowe ruchy na skutek działania sprężyny zwrotnej – włosa. Podstawowym elementem zespołu napędu takiego zegarka jest sprężyna, która poprzez skręcenie gromadzi energię potencjalną. Naciąg sprężyny może być automatyczny, wykorzystujący ruchy ręki i bezwładność elementu zwanego wahnikiem, lub manualny - poprzez nakręcenie za pomocą główki napędowej - koronki.

O zegarku mówimy, że jest elektroniczny, gdy dla jego działania niezbędne jest zasilanie prądem, lub dla jego pracy niezbędny jest przepływ prądu. Generatorem podstawy czasu w takich urządzeniach jest dzisiaj zwykle układ elektroniczny z rezonatorem kwarcowym. Warto jednak wiedzieć, że pierwsze zegarki elektroniczne jako oscylator wykorzystywały tradycyjny balans. W takim rozwiązaniu elektroniczny był system przekazywania impulsów napędowych. Jako moduł drgający może być także używany przykładowo kamerton (znane rozwiązanie zegarkowe), pozostawiając zegarek cały czas w grupie urządzeń elektronicznych (zegarek elektroniczny z rezonatorem kamertonowym).

Napęd takiego zegarka stanowi zwykle ogniwo elektryczne, które może być także ładowalne. Ładowanie ogniwa może odbywać się choćby poprzez generator prądu lub fotoogniwa. Jako zegarek ze wskazaniami cyfrowymi, czy ze wskaźnikiem cyfrowym przyjmujemy ten, w którym sposób prezentacji aktualnego czasu odbywa się za pomocą zmieniających się cyfr w obszarze odczytu. Wskaźnik taki może być elektroniczny, gdy cyfry są wyświetlane poprzez użycie elementów elektronicznych, lub mechaniczny – jeśli zmiana wskazań następuje na drodze mechanicznej.

Najbardziej popularnym sposobem realizacji cyfrowego wskaźnika mechanicznego są tradycyjne wskazania dnia miesiąca w okienku tarczy zegarka.

Przykładowym zegarkiem ze wskazaniami analogowymi jest zegarek ze wskazówkami. Wskazanie takie mogą być zrealizowane elektronicznie (np. wyświetlacz ciekłokrystaliczny) lub na drodze mechanicznej – poprzez przekładnię zębatą i wskazówki.

Historii zegarków ciąg dalszy

Wracając do historii zegarków, warto zauważyć, że w próbie powrotu Szwajcarów na zegarkowe rynki udział wziął zegarek elektroniczny marki Swatch, z analogowym mechanicznym modułem wskazań. Jego powodzenie rynkowe pokazało Szwajcarom, że klienci ponownie poszukują zegarków firmowanych przez tradycyjne, budzące zaufanie marki zegarkowe. Z tego miejsca już tylko krok dzielił fascynatów zegarków od powrotu na ich nadgarstki zegarków mechanicznych. Na skutek tej tendencji najwyżej cenionymi obecnie są zegarki mechaniczne o większej ilości wskazań dodatkowych, nowatorskiej i nietypowej konstrukcji mechanizmu (razem zwanych komplikacjami konstrukcji mechanizmu), specjalnym sposobie dekorowania i nietuzinkowych świadectwach jakości wykonania. W zależności od rodzaju zegarków szczególnie cenione może być wykonanie ich obudowy – koperty ze szlachetnych materiałów, czy inkrustowanie jej kamieniami szlachetnymi.

Dla ograniczenia podaży, zwykle w szczególnych seriach zegarków stosuje się limitację produkcji. Potencjalni kupujący są także zachęcani do podjęcia pozytywnych decyzji poprzez dedykowanie konkretnych zegarków dla konkretnych osób, czy organizacji.

Dla odmiany, niektóre z kiedyś unikatowych cech zegarków, jak choćby bardzo odporne na zarysowania szkło szafirowe, stały się dziś dostępne dla szerszej grupy użytkowników czasomierzy.

Z kolejnego zegarkowego opisu warto przybliżyć znaczenie następujących określeń: Zegarkiem markowym nazywamy taki wyrób, którego producent poprzez wysoką jakość obsługi sprzedaży i serwisu dba przez kolejne lata (i uważamy, że tak będzie dłużej) o prestiż wynikający z jego logo umieszczonego na tarczy zegarka.

Listę specjalnych konstrukcji i wskazań dodatkowych zwanych komplikacjami konstrukcji mechanizmu otwiera, dziś wydawałoby się zupełnie naturalne, wyposażenie zegarka - centralnie umiejscowiona wskazówka sekundnika. Z najbardziej popularnych wskazań dodatkowych można wymienić: dzień miesiąca, dzień tygodnia, nazwę miesiąca, porę dnia, czy fazę księżyca. Najbardziej popularne konstrukcje to automatyczny naciąg sprężyny i szybka korekta aktualnych wskazań, a najbardziej prestiżowa to tourbillon, czy tak zwany wieczny kalendarz.

Płyta nośna i mostki współczesnych zegarków są zawsze zabezpieczane przed korozją. Mogą być one niklowane lub złocone poprzez obróbkę galwaniczną, a w drodze innych procesów barwione na któryś z rzadziej spotykanych kolorów (np. czernienie -obróbka PVD).

Dodatkowym i rzadziej spotykanym sposobem dekoracji mechanizmu, który przy dobrze wykonanej obróbce daje doskonały efekt, jest specjalne polerowanie płaszczyzn płyty, mostków i innych elementów konstrukcyjnych, dzięki któremu uzyskujemy ozdobne wzory na ich powierzchniach nazywane szlifami.

Dla szczególnego uatrakcyjnienia mechanizmu producenci wykonują barwione łby stalowych wkrętów - czernione w procesie termicznym lub chemicznym.

Dekorację tarczy zegarków wykonuje się poprzez jej obróbkę powierzchniową zwaną giloszowaniem. Najcenniejsze - ręczne giloszowanie polega na manualnym (choć z użyciem specjalnego rodzaju maszyny) uzyskaniu różnorakich wzorów dekoracyjnych na powierzchni tarczy w drodze obróbki skrawaniem. Giloszowanie masowe wykonuje się poprzez obróbkę wytłaczania, gdzie za matrycę służy ręcznie giloszowany element. Cyfry, znaczniki i inne elementy mocowane na tarczy określane są jako aplikacje i znacząco wpływają na jej atrakcyjność.

Wykorzystanie opisanych powyżej technik dekoracyjnych, a szczególnie ich połączenie wymaga wysokiego zawodowego kunsztu. Jednak tak właśnie wykonanych zegarków nabywcy poszukują coraz częściej.

Wobec coraz większego zróżnicowania produktów na rynku zegarkowym warto zauważyć, że nawet wytwarzane przez firmy o dużym wolumenie produkcji mechaniczne zegarki ze specjalnie dekorowanymi mechanizmami, starannie wykonywanymi tarczami i wysokiej jakości kopertami, produkowane w limitowanej ilości sztuk, mogą być w dalszym ciągu wyrobami unikatowymi.

Władysław Meller
www.zegarkiipasja.pl