Najkrótsza wojna w historii

Jak doszło do wojny angielsko-zanzibarskiej?

Pod koniec XIX wieku niemal cała Afryka (poza wyjątkiem w postaci Liberii) była podzielona na kolonie, zależne od europejskich mocarstw. Będący obecnie częścią Tanzanii Sułtanat Zanzibaru podlegał od 1886 roku Wielkiej Brytanii, a od 1890 był brytyjskim protektoratem. Zanzibarem oficjalnie rządzili sułtanowie, ale Anglicy mieli na miejscu swoje własne struktury, a dodatkowo zatwierdzali wybór każdego kolejnego sułtana.

25 sierpnia 1896 roku nagle zmarł Hamad ibn Suwajni. Sytuację szybko wykorzystał jego kuzyn Chalid ibn Barghasz, który zajął tron (najprawdopodobniej wcześniej otruwając swojego poprzednika). Problem polegał na tym, że Chalid był stronnikiem Niemców, więc Brytyjczycy nie mieli zamiaru pozwolić, aby rządził Zanzibarem. Natychmiast wezwali Chalida do ustąpienia z tronu i postawili ultimatum – jeśli do 9:00 rano 27 sierpnia 1896 roku tego nie zrobi, Wielka Brytania wypowie wojnę sułtanatowi. Chalid nie miał zamiaru tego robić. Zgromadził wokół swojego pałacu 2800 wojowników, a także dysponował okrętem HHS „Glasgow” oraz – przynajmniej teoretycznie – wsparciem niemieckim. Wobec twardej odmowy sułtana Brytyjczycy nie mieli innego wyboru, jak spełnić swoje groźby.

Sułtan Chalid ibn Barghasz

Rozpoczęcie i zakończenie wojny angielsko-zanzibarskiej

Zgodnie z zapowiedzią o 9:00 rano 27 sierpnia brytyjski konsul złożył sułtanowi notę z wypowiedzeniem wojny. W tym samym momencie Brytyjczycy rozpoczęli działania wojenne – wprowadzili do zanzibarskiego portu pięć okrętów, które na rozkaz dowodzącego nimi admirała Harry’ego Rawsona rozpoczęły ostrzał (zatopiono należący do sił sułtana HHS „Glasgow”), a liczący 150 żołnierzy oddział piechoty morskiej dokonał desantu na brzeg, połączył siły z 900-osobowym oddziałem askarysów (tubylców w służbie kolonistów).

Brytyjska artyleria dokonała sporych zniszczeń w mieście, biorąc za cel głównie pałac sułtana. Jego żołnierze zupełnie nie radzili sobie z siłami kolonistów – już po około pół godziny straty wynosiły około 500 ludzi (w tym także mieszkańców miasta). Chalid nie czekał na dalszy rozwój sytuacji i zbiegł ze swojej siedziby, szukając schronienia w niemieckim konsulacie. Sama wojna zakończyła się dokładnie o 9:38, kiedy poddały się ostatnie wierne Chalidowi oddziały. Anglicy nie ponieśli praktycznie żadnych strat w ludziach – rany odniósł zaledwie jeden oficer.

Co było później?

Brytyjczycy zażądali od Niemców wydania im Chalida, ale ci odmówili twierdząc, że ten nie popełnił żadnego pospolitego przestępstwa. Samozwańczy sułtan otrzymał azyl w Niemieckiej Afryce Wschodniej. W ręce Brytyjczyków trafił w 1916 roku, kiedy ci porwali go z Dar-es-Salam, skąd trafił na wygnanie – najpierw na Seszele, a następnie na Wyspę Świętej Heleny. W 1925 roku wrócił do Afryki, by 2 lata później umrzeć w Mombasie.

Głównym skutkiem najkrótszej wojny na świecie było jednak zatrzymanie Zanzibaru w brytyjskiej strefie wpływów, który pozostał w niej przez kolejne kilkadziesiąt lat. Terytorium odzyskało niepodległość dopiero w 1963 roku. Krótko później doszło do rewolucji, w wyniku której obalono rządy sułtanów, tworząc najpierw Ludową Republikę Zanzibaru i Pemby, a następnie Zjednoczoną Republikę Tanzanii (po połączeniu z Tanganiką).

Michał Miernik