Ustalenie ojcostwa, czyli badania na ojcostwo i pozew o ustalenie ojcostwa

Uznanie ojcostwa a ustalenie ojcostwa

Ustalenie ojcostwa, jak sama nazwa wskazuje, ma na celu określenie, kto jest ojcem dziecka poczętego poza małżeństwem. W przypadku kobiet zamężnych zachodzi bowiem domniemanie, że dziecko zostało poczęte w małżeństwie, a ojcem jest małżonek. Procedura może się odbyć w dwojaki sposób - na zasadzie uznania ojcostwa lub ustalania przed sądem. Uznanie ojcostwa jest dokonywane przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego i, co ciekawe, może dotyczyć dziecka jeszcze nienarodzonego. Jednocześnie możliwe jest uznanie dziecka na każdym etapie życia, także dorosłego, a nawet po jego śmierci. Trzeba jednak mieć na uwadze, że uznanie ojcostwa nie może nastąpić w przypadku, gdy w toku jest sprawa o ustalenie ojcostwa.

Jeśli chodzi o ustalenie ojcostwa przed sądem, to matka i ojciec mogą wytoczyć takie powództwo przed osiągnięciem pełnoletniości przez dziecko. Gdy dziecko skończy 18 lat może samo dochodzić przed sądem ustalenia ojcostwa.

Na czym polega sądowe ustalenie ojcostwa – pozew o ustalenie ojcostwa

Ustalenie ojcostwa przez sąd ma miejsce wówczas, gdy nie doszło do uznania ojcostwa, a pomiędzy rodzicami nie ma zgody co do stanu faktycznego. Wówczas jedna ze stron może wnieść pozew o ustalenie ojcostwa. Cały tok postępowania trwa zwykle kilka miesięcy, ale w szczególnych przypadkach do ustalenia może dojść nawet na pierwszej rozprawie.

Jak już wspomniano, pierwszy krok stanowi pozew o ustalenie ojcostwa wnoszony przez matkę lub ojca. Na tym etapie istnieje możliwość równoległego wniesienia pozwu o ustalenie alimentów oraz zwrotu kosztów poniesionych dotychczas na dziecko. Nie da się ukryć, że w Polsce najczęstszym przypadkiem jest sytuacja, w której to kobieta wnosi do sądu pozew o ustalenie ojcostwa.

Na czym opiera się sądowe ustalenie ojcostwa? Jak nietrudno się domyślić, sąd bazuje na zdobyczach nauki, czyli teście DNA. Badania DNA na ojcostwo można przeprowadzić bez skierowania. Dowodem w sprawie mogą być także zeznania świadków lub wyniki badań antropologicznych, ale najczęściej jest nim sądowy test na ojcostwo wykonywany w obecności świadków. Warto podkreślić, że badania na ojcostwo można wykonać bez ograniczeń w laboratorium, na co nierzadko pary się decydują, by uniknąć kosztów związanych z pozwem i procesem.

Badania DNA na ojcostwo, czyli test na ojcostwo

Test na ojcostwo można wykonać nie tylko po urodzeniu dziecka, lecz także w okresie ciąży. Badanie DNA na ojcostwo po urodzeniu dziecka nie wiąże się z żadnym inwazyjnym działaniem, gdyż pobranie materiału ogranicza się do wykonania wymazu z wewnętrznej ściany policzka. W teście biorą udział wszystkie strony, czyli matka, ojciec i dziecko. Próbki do badań w przypadku sądowego ustalenia ojcostwa za pomocą testów DNA pobiera wyznaczony przez sąd biegły sądowy, a analiza przeprowadzana jest w laboratorium genetyki sądowej.

Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by badania DNA na ojcostwo wykonać prywatnie i nie decydować się na ścieżkę sądową. Wynik takiego badania może stanowić załącznik do pozwu o ustalenie ojcostwa i zostać uznane jako wstępny dowód.

Zaprzeczenie ojcostwa – co oznacza?

W nomenklaturze prawniczej występuje jeszcze jedno, ważne pojęcie w kontekście ustalania ojcostwa, mianowicie zaprzeczenie ojcostwa. Jak już wspomniano, w przypadku małżonków zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka poczętego w trakcie trwania małżeństwa jest małżonek matki, co wcale nie musi być zgodne ze stanem faktycznym. W przypadku podejrzenia, że mąż nie jest biologicznym ojcem dziecka, konieczne może okazać się zaprzeczenie ojcostwa.

Artykuł 62 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dokładnie precyzuje terminy urodzenia dziecka, w których uznaje się je za pochodzące od małżonka matki. Tak jest w sytuacji, gdy dziecko urodziło się w trakcie trwania małżeństwa lub przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnia. Jak stanowi dalej prawo, „domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji”. Jednak to ostatni punkt artykułu budzi najwięcej kontrowersji: „domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa”. Co z tego wynika? Nawet jeśli biologiczny ojciec chciałby po prostu uznać dziecko, nie ma takiej możliwości.

W takiej sytuacji nie pozostaje nic innego, jak wszcząć postępowanie o zaprzeczenie ojcostwa, czego może dokonać domniemany ojciec, matka albo samo dziecko. W przeciwieństwie do uznania ojcostwa, które jest nieograniczone w czasie, tutaj należy już zwrócić uwagę na terminy. Matka może wnieść pozew w terminie do 6 miesięcy od dnia urodzenia dziecka, zaś ojciec w analogicznym terminie, ale od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu się dziecka (nie później jednak niż do momentu osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości).

Jak widać, uznanie ojcostwa czy ustalenie ojcostwa to pojęcia, których nie należy ze sobą mylić. Zanim zdecydujemy się na kosztowny proces o ustalenie ojcostwa, warto spróbować załatwić sprawy na drodze porozumienia. Może się bowiem okazać, że ingerencja sądu nie będzie konieczna.

Michał Gulczyński