Pozbawienie praw rodzicielskich a pozbawienie władzy rodzicielskiej

Pozbawienie praw rodzicielskich a pozbawienie władzy rodzicielskiej

• władza rodzicielska – obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw (art. 95 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego); rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (a nie interes rodziców);
• prawa rodzicielskie – obejmuje w szczególności możliwość decydowania o ważnych sprawach dotyczących dziecka, jak kwestie wychowawcze, wybór szkoły itp., ale także obowiązki, jakim jest przede wszystkim obowiązek alimentacyjny.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej – w jakich okolicznościach?

O pozbawieniu władzy rodzicielskiej orzeka sąd i po ten środek w praktyce sięga w ostateczności. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może dotyczyć jednego lub obojga rodziców, a odbywa się ono w określonych przez prawo przypadkach.

Całkowite pozbawienie władzy rodzicielskiej sąd orzeka, gdy:

• występuje trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, np. długotrwała nieobecność rodzica spowodowana pobytem za granicą, zaginięciem czy koniecznością odbycia kary pozbawienia wolności; w katalogu przesłanek znajduje się także ciężka choroba uniemożliwiająca zajmowanie się dzieckiem;
• nadużywana jest władza rodzicielska – rozumiana przez psychiczne i fizyczne nadużycie władzy rodzicielskiej wobec dziecka, w tym molestowanie seksualne, przemoc;
• występuje rażące zaniedbanie obowiązków rodzicielskich – brak zainteresowania dzieckiem i zaspakajania jego podstawowych potrzeb.

Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej składa rodzic wobec drugiego rodzica lub inna osoba, której znany jest los dziecka. Tutaj w szczególności odpowiedzialność taka ciąży na pracownikach placówek szkolnych, kuratorach, sąsiadach, krewnych czy też policji. Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej należy złożyć do sądu opiekuńczego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka, a opłata sądowa wynosi 40 zł.

Kiedy pozbawienie władzy rodzicielskiej dotyczy jednego rodzica, dziecko oczywiście pozostaje pod opieką drugiego. W przypadku pozbawienia władzy obojga rodziców, dziecko trafia do ośrodka opiekuńczego lub rodziny zastępczej.

Pozbawienie praw rodzicielskich – na czym polega?

Sprawy o pozbawienie praw rodzicielskich rozpatruje sąd opiekuńczy na wniosek o pozbawienie praw rodzicielskich (lub ich ograniczenie). Dzieje się tak w przypadku, gdy rodzic trwale utracił zainteresowanie dzieckiem, co doprowadziło do utraty więzi z nim. Okolicznością może być także zaprzestanie spełniania obowiązku alimentacyjnego. Wniosek o pozbawienie praw rodzicielskich może spotkać się z przychylnością sądu opiekuńczego także, kiedy mamy do czynienia z negatywnym wpływem na dziecko, rozumianym jako nakłanianie do spożywania alkoholu, przemocy psychicznej i innych destrukcyjnych zachowań.

Odebranie praw rodzicielskich skutkuje całkowitym zakazem kontaktu z dzieckiem oraz odebraniem możliwości decydowania o jego wychowaniu. Jeśli pozbawienie praw rodzicielskich dotyczy jednego z rodziców, o jego losie decyduje drugi z opiekunów. Natomiast kiedy odebranie praw rodzicielskich dotyczy obojga rodziców, obowiązek ten spoczywa na opiekunie zastępczym.

Co oznacza pozbawienie praw rodzicielskich ojca, a co pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Podsumowując, w przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej na rodzicu (najczęściej ojcu) spoczywa obowiązek alimentacyjny, czyli współuczestniczenie w ponoszeniu kosztów utrzymania dziecka. Jest on wyliczany na podstawnie szacunkowych i udokumentowanych wydatków na dziecko oraz przy uwzględnieniu wysokości dochodów rodzica. Obowiązek alimentacyjny trwa do ukończenia przez dziecko 18. roku życia albo do momentu zakończenia przez dziecko nauki, nie dłużej jednak niż do 25. roku życia. Pod szczególnymi warunkami może być przedlużony - sprawdź, do kiedy alimenty na dorosłe dziecko obowiązują jego rodziców.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej (w przeciwieństwie do pozbawienia praw rodzicielskich) nie oznacza dla rodzica zakazu kontaktów z dzieckiem, czyli spotkań, rozmów telefonicznych, korespondencji czy opieki w określonych dniach, na przykład podczas wybranych weekendów czy świąt.

Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej nie może uczestniczyć w wychowaniu dziecka, zarządzać jego majątkiem ani występować w jego imieniu. Co ważne jednak, jeśli ustanie przyczyna będąca powodem odebrania władzy rodzicielskiej, możliwe jest jej przywrócenie. Oczywiście tylko w sytuacji, kiedy jest to zgodne z dobrem dziecka.

Co oznacza pozbawienie praw rodzicielskich ojca? Niestety oznacza ono nie tylko brak możliwości decydowania o wychowaniu dziecka i wszelkich sprawach go dotyczących, a wynikających z obowiązku rodzicielskiego, lecz także wiąże się z zakazem kontaktów z dzieckiem, o czym decyduje sąd. Podstawę do zakazania kontaktów z dzieckiem stanowi Art. 113 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego: „Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy zakaże rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej osobistej styczności z dzieckiem”.

Krzysztof Marski