Jak opiekować się dzieckiem po rozpadzie związku?

Z badań Roberta Bausermana z Departamentu Zdrowia i Higieny Psychicznej w Baltimore wynika, że dzieci, które po rozwodzie rodziców spędzają porównywalną ilość czasu zarówno z matką, jak i ojcem, są w większości przypadków lepiej społecznie przystosowane niż dzieci w rozwodzie pozbawione kontaktu z jednym z rodziców, poza tym ujawniają mniej problemów emocjonalnych, mają wyższe poczucie wartości i tworzą lepsze relacje w rodzinie i w grupie rówieśniczej. Zatem dobrze jest, kiedy opieka nad dzieckiem jest równo dzielona między oboje rodziców, a nie obowiązuje model, że dzieckiem opiekuje się tylko jedno z nich (zwykle matka).

Portale dla samotnych rodziców często wskazują na fakt, że rozwiedzeni rodzice, którzy wspólnie sprawują opiekę, stają się wobec siebie mniej agresywni, gdyż życie zmusza ich do kooperacji i współodpowiedzialności za decyzje dotyczące ich dziecka. Opieka naprzemienna jest więc pewną formą ucieczki od przykrej w skutkach zarówno dla rodziców, jak i dla dziecka, walki o sprawowanie nad nim bezpośredniej, samodzielnej opieki. Jeśli jest to wola obojga rodziców, to jest to najlepsza decyzja w sytuacji, gdy nie można uniknąć rozwodu. Wtedy zarówno matka, jak i ojciec mają prawo do bliskiego kontaktu z dzieckiem.

Wszystkie powyższe argumenty za opieką naprzemienną oraz realia współczesnego życia, także w Polsce, sprawiają, że coraz trudniej z nią polemizować. Jednak ze względu na fakt, iż w omawianej kwestii nie ma rozwiązań doskonałych, a jedynie wybór mniejszego zła, konieczna jest jej dokładniejsza analiza.

Przeciwko takim rozwiązaniom przemawia fakt, że brak stałego, ukochanego miejsca zmusza dziecko do ciągłego adaptowania się. Taka niepewność może doprowadzić do poczucia braku stabilizacji, która jest z kolei związana z potrzebą bezpieczeństwa – jedną z najbardziej prestiżowych wartości w rozwoju osobowości.

Wychowanie dziecka

Każdemu człowiekowi, także dziecku, niezbędny jest ten „własny kawałek podłogi”, a dom rodzinny to nie hotel, gdzie siedzi się „na walizkach” u mamy, bo właśnie jutro wyjeżdża się do taty. Konieczne jest więc wypracowanie możliwie korzystnego dla wszystkich zainteresowanych regulaminu, który czyniłby życie bliskich sobie osób dotkniętych rozwodem oraz wychowanie dziecka bardziej znośnym - tak, aby opieka nad dzieckiem nie była dodatkowym powodem do konfliktów.

Jednym z takich rozwiązań jest coraz bardziej popularna forma ugody. Jest to pisemna umowa między eks-małżonkami, regulująca najważniejsze problemy tak ważnego zagadnienia, jakim jest wychowanie dziecka, należy do nich opieka naprzemienna. Musi być oparta na dobrej woli obydwu stron, która z kolei jest najlepszym sprawdzianem uczuć do własnego dziecka. Dobrowolnie przyjęte obowiązki z reguły są bardziej trwałe i skuteczne niż arbitralny wyrok sądu.

Rzadko się zdarza, by sami rodzice byli w stanie przewidzieć wszystkie potencjalnie konfliktogenne sytuacje, które mogą być źródłem problemów. Dlatego taka forma porozumienia jest jak najbardziej zasadna. Ugoda taka powinna uwzględniać następujące kwestie:

• Dwa miejsca zamieszkania dziecka (dwa adresy), numery telefonów stacjonarnych i komórkowych obojga rodziców.
• Ściśle określone terminy kontaktów obojga rodziców (im młodsze dziecko, tym krótsze okresy pobytu).
• Uregulowane w szczegółach kontakty ze szkołą (spotkania z rodzicami, imprezy szkolne).
• Prawo dziecka do nieskrępowanego kontaktu z obojgiem rodziców. W sytuacjach wyjątkowych: możliwość kontaktu z drugim rodzicem – w każdej chwili.
• W sytuacjach konfliktowych – prawo odwoływania się każdego z rodziców do strony trzeciej.
• Dokładną regulację kwestii finansowych. Najlepiej, gdy status materialny obojga rodziców jest zbliżony. W przeciwnym wypadku należy ustalić pewne minimum dla obojga rodziców obliczone według dochodów rodzica gorzej sytuowanego, a także pozwolić rodzicowi lepiej sytuowanemu na dodatkowe świadczenia.

Poza tym należy pamiętać, że:

• Wiadomość o rozwodzie należy przekazać dziecku razem, w sposób jak najmniej bolesny.
• Należy ściśle przestrzegać ustalonych form kontaktów, a w sytuacjach nadzwyczajnych osobiście kontaktować się z dzieckiem i eks-małżonkiem.
• Nie należy szczędzić dziecku zapewnień o swej miłości do niego.
• Należy być bardziej wrażliwym na potrzeby dziecka niż swoje własne.
• Nie należy dziecku pozwalać na zbyt wiele tylko dlatego, aby w jego oczach lepiej wypaść niż drugi rodzic.
• Nie wolno wyrażać się źle w obecności dziecka o jego drugim rodzicu.
• Nie wolno wykorzystywać dziecka do porozumiewania się między sobą.
• W rozsądnych granicach należy dziecku mówić prawdę oraz szanować jego zdanie.
• Należy szanować prawo eks-małżonka do własnego dziecka tak, jak sami byśmy tego chcieli.
• Należy podtrzymywać pozytywne relacje z dalszą rodziną eks-małżonka.
• Dla dobra dziecka warto się „przełamać” i zrezygnować z chęci odwetu oraz mało ważnych własnych aspiracji.

Życie składa się jednak z wielu ważnych i mniej ważnych aspektów, które decydują o jego jakości. Nie sposób je ująć w ramy dokumentu. Pierwszym i najważniejszym punktem ugody winna być zatem miłość do dziecka, zdolna pokonać wszystkie przeszkody.

Opracował Sławomir Lasek

Artykuł ukazał się w serwisie