Według twórców programu ma to być pierwszy prawdziwie powszechny i dobrowolny system odkładania środków na dodatkową emeryturę. W założeniach PPK są skierowane do około 11 milionów pracowników sektora przedsiębiorstw i tzw. budżetówki. Ma to być wspierany przez państwo system prywatnych, dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnych, który oszczędzającym w nim pracownikom po ukończeniu 60. roku życia pozwoli uzyskać dostęp do zgromadzonych tam środków, podnoszących świadczenie emerytalne z I filaru (czyli z ZUS).

Pieniądze w programie pochodzić mają z trzech źródeł - jako składka pracownika, składka pracodawcy oraz premia ze środków publicznych, dopisywana do stanu konta odkładającego. Po osiągnięciu wieku emerytalnego pracownik mógłby od razu wypłacić 25% zgromadzonych środków, a resztę wypłacić w 120 comiesięcznych ratach. Wszystkie środki ze składek, zarówno pracowników, jak i ich pracodawców, będą zarządzane przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych, powszechne oraz pracownicze towarzystwa emerytalne, a także towarzystwa ubezpieczeń na życie.

O co chodzi z PPK

Jeśli pracownik zechce oszczędzać w PPK, pracodawca będzie musiał potrącić z jego pensji określoną składkę (o czym poniżej), a także (obowiązkowo) opłacić drugą składkę z własnych środków. Wszystko razem trzeba będzie przesyłać na konto pracownika w programie.

W szczegółach wygląda to dość zawile. Pracownicy, którzy przystąpią do programu, będą odprowadzać składkę w wysokości 2% wynagrodzenia (podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe), natomiast pracodawcy - 1,5% wynagrodzenia pracownika.

Nieco niższą składkę będą odprowadzać pracownicy zarabiający mniej niż 120% minimalnego wynagrodzenia w danym roku. Ich wkład będzie mógł być niższy niż 2%, ale nie niższy niż 0,5%. Zarówno pracownicy jak i pracodawcy będą mogli podwyższyć swoją składkę do 4%, co oznacza, że każdy pracownik uczestniczący w programie miesięcznie zaoszczędzi równowartość od 3,5 do 8% pensji. Dodatkowo każdy uczestnik programu na start otrzyma od państwa specjalną premię w wysokości 250 zł oraz coroczną dopłatę w wysokości 240 zł.

Dobrowolne, ale...

Pracownicze Plany Kapitałowe, choć pomyślane jako w pełni dobrowolne, zostały skonstruowane tak, że automatycznie zostaną do nich zapisani wszyscy pracujący na umowy o pracę i zlecenie, którzy nie ukończyli 55 lat. Jedynie starsi pracownicy (55-70 lat) będą musieli zgłosić samodzielny akces, jeśli wyrażą taką wolę.

Wypisanie się z programu będzie oznaczało konieczność złożenia odpowiedniej pisemnej deklaracji.

Co więcej, jedno wypisanie się z PPK nie wystarczy, bowiem co 4 lata z automatu każdy pracujący, niezależnie od wielkości firmy, w której pracuje, zostanie wpisany do programu ponownie. W efekcie, jeśli ktoś nie będzie chciał trwale uczestniczyć w zbieraniu dodatkowych środków emerytalnych, będzie musiał co 4 lata sporządzać odpowiednią deklarację.

Z programu będzie się też można wypisać, nawet po dłuższym okresie uczestnictwa i odzyskać środki w nim zgromadzone, jednak wtedy trzeba będzie zwrócić wszystkie bonusowe wpłaty dokonane w tym czasie przez państwo. Wypłata zostanie dodatkowo pomniejszona o 30% składek, które wpłacał pracodawca (trafią one wówczas na konto emerytalne w ZUS osoby, która likwiduje swój udział w PPK), a dodatkowo występujący będzie jeszcze musiał zapłacić podatek (tzw. podatek Belki) od odzyskiwanych środków.

Ile będzie można odłożyć?

Rozważmy 2 warianty - dla 40-latka, który wpłaca (wraz z pracodawcą) podstawową wysokość składek, oraz 40-latka, który wpłaca składki o maksymalnej wysokości, przy założeniu że otrzymuje przeciętne wynagrodzenie z sektora przedsiębiorstw (4932 zł brutto w styczniu 2019 według GUS). Oszczędzanie trwa do 60 lub 65 roku życia.

• W wariancie pierwszym na koncie w PPK zostanie zgromadzone ok. 84 tys. zł, co przełoży się na jednorazową wypłatę 21 tys. zł w momencie przejścia na emeryturę + comiesięczny bonus do emerytury z ZUS w wysokości 601 zł. Jeśli uczestnik zdecyduje się pracować 5 lat dłużej, otrzyma odpowiednio 30 tys. zł do ręki i 873 zł miesięcznie dodatkowej emerytury przez 120 miesięcy.
• W wariancie drugim, po przejściu na emeryturę w wieku 60 lat na koncie PPK pracownik zgromadzi 183 tys. zł, co przełoży się na 45 tys. jednorazowej wypłaty w momencie przejścia na emeryturę i comiesięcznego dodatku do emerytury w wysokości 1305 zł przez 10 lat. Jeśli zdecyduje się pracować 5 lat dłużej, otrzyma odpowiednio ok. 66 tys. do ręki i 1903 zł miesięcznie dopłaty do emerytury przez 120 miesięcy.

Kiedy program zacznie obowiązywać dla poszczególnych firm?

Przepisy ustawy o PPK zostały skonstruowane tak, że to właśnie na pracodawcy będzie ciążył obowiązek przystąpienia do programu oraz wyboru instytucji finansowej, która będzie zarządzała planem w jego firmie. Samo stworzenie planu jest obowiązkowe dla wszystkich przedsiębiorstw - jedynie w firmach zatrudniających mniej niż 9 pracowników, w których wszyscy wypiszą się z programu, pracodawca nie będzie musiał składać akcesu do PPK.

Choć program formalnie obowiązuje już od 1 stycznia, to Sejm dał firmom trochę czasu na przygotowanie się do jego wdrożenia. Najwięksi pracodawcy będą musieli przystąpić do PPK już 1 lipca bieżącego roku, ostatnie, mniejsze podmioty będą miały czas do 2021 roku. Kiedy dokładnie?

• zatrudniający powyżej 250 osób - 1 lipca 2019
• od 50 do 249 osób - 1 stycznia 2020
• od 20 do 49 osób - 1 lipca 2020
• mniej niż 20 - 1 stycznia 2021

Uwaga na kary

Wszystkie składki do wybranego funduszu lub towarzystwa ubezpieczeniowego obsługującego firmowe konta w PPK przekazywać będzie pracodawca i to on będzie kontrolowany z tego tytułu. Nad terminowym płaceniem składek ma czuwać Państwowa Inspekcja Pracy, która została wyposażona w możliwość nakładania mandatów od jednego tysiąca do nawet miliona złotych.

Dziedziczenie środków zgromadzonych w PPK

Środki zgromadzone w PPK mogą być dziedziczone przez spadkobierców (na ogólnych zasadach ustawowych) jak i osoby wskazane przez posiadacza rachunku w programie w specjalnej deklaracji (składanej przy wstępowaniu do programu).

Podsumowanie

Program w swoich założeniach wygląda dość ciekawie - jego ambicją jest bycie pierwszym prawdziwie masowym planem oszczędzania dodatkowych środków na emerytury. Istniejące już PPE (Pracownicze Plany Emerytalne) z różnych względów - np. niskiej znajomości produktu - nigdy się nie stały szczególnie popularne.

Choć gromadzone w PPK środki, zwłaszcza w wariancie minimalnym, nie będą duże, to jednak pozwolą kształtować nawyk oszczędzania i przełożą się na pewien finansowy bonus w momencie przechodzenia na emeryturę. To niewątpliwie zaleta.

Krytycy programu - choćby ze związków zawodowych - wskazują na kilka jego wad - np. część składki pokrywana przez pracownika uszczupla jego pensję, przez co przewidują oni liczne wystąpienia z programu, zwłaszcza wśród najmniej zarabiających. Na przeciwnym biegunie znajdują się niektóre organizacje pracodawców, które upatrują w PPK kolejne zwiększenie kosztów pracy. Krytykowane jest też samo przyjęcie zasady domyślnej zgody - czyli automatycznego zapisywania do PPK. Czy program się przyjmie, zobaczymy już niebawem. Na razie pojawiła się jednak pierwsza interesująca deklaracja dużego pracodawcy z Poznania - tamtejszy oddział Volkswagena, zatrudniający 11 tys. pracowników, zapowiedział, że sam w całości pokryje składki, także tę część, która musiałaby zostać potrącona z pensji pracowników. To oznacza, że PPK może być dodatkowym środkiem motywacyjnym przy zatrudnianiu.

Tomasz Sławiński

Wejdź na FORUM! ❯