Temat i kompozycja zdjęcia

Możesz uznać, że zdjęcia są ciekawe, jeżeli podobają się w niewymuszony sposób kilku osobom (poza tobą samym i twoją często bezkrytyczną bądź sterroryzowaną rodziną), to w tych zdjęciach jest „coś ". Możliwe, że potrafiłeś coś zdjęciem opowiedzieć lub oddałeś obrazem nastrój chwili. Pokazywanie zdjęć innym osobom i pokorne wysłuchiwanie ich opinii to dobry sposób, by następne zdjęcia były jeszcze lepsze. W czasie rozmowy można się też przekonać, czy udało się nam przekazać jakąś opowieść w odpowiedni sposób i czy została ona zrozumiana.

Jaki zatem jest sposób na odszukanie ciekawego tematu? Przede wszystkim należy patrzeć, obserwować i przyglądać się wszystkiemu, co nas otacza. Jeżeli zauważyłeś ciekawy motyw – zastanów się, cóż szczególnego cię w owym obrazie poruszyło? Pamiętaj, że w czasie fotografowania najczęściej tylko jakiś drobny fragment w widzianym obrazie jest istotny, to on nas pobudza i intryguje. Kluczem do sukcesu staje się więc zauważanie tych najważniejszych elementów, a potem skupienie na nich swojego działania.

Ćwiczenie czyni mistrza

W czasie robienia fotografii często jesteś w stanie szczególnych emocji, które w żaden sposób nie dają się potem odczytać ze zdjęcia, a jednak w olbrzymi sposób wpływają na fakt jego powstania. Jak przenieść te emocje na zdjęcie? Wydaje się często, że jest to niemożliwe, ponieważ zdjęcie będzie obrazem dwuwymiarowym pozbawionym przestrzeni, zapachu i pędu wiatru lub obecności twoich przyjaciół, dzięki którym sytuacji towarzyszyła wspaniała atmosfera. Jednak to, co na początku wydaje się trudne, z czasem staje się proste – potrzeba tylko ćwiczeń. To one sprawiają, że zdobywasz pewne umiejętności i wyrabiasz nawyki. Oczywiście - istnieją przypadki, gdy zrobisz jedno wspaniałe zdjęcie, ale sztuką jest osiągnięcie… powtarzalności, czyli takiego poziomu, kiedy wszystkie zdjęcia będą poprawne, a kilka spośród nich uznasz za naprawdę bardzo dobre. Powtarzalność osiąga się wyłącznie dzięki wiedzy i doświadczeniu… a talent z pewnością pomaga w szybkości osiągania dobrego poziomu.

Przy robieniu zdjęcia pomaga myślenie słowami opisującymi fotografowane miejsce lub zdarzenie. To one “dookreślą” ci najbardziej istotne cechy obrazu i pozwolą skupić się na wiodącym temacie. Patrz przez wizjer aparatu i oceniaj obraz. W fotografii krajobrazowej dobrym rozwiązaniem jest umieszczanie aparatu na statywie: zdjęciu (na ekranie) można się przyjrzeć i ze spokojem je ocenić.

Bez pośpiechu

Ucz się cierpliwości. Wprawdzie świat pędzi, ale by uzyskać dobre zdjęcie - trzeba poczekać. Czasem kilka sekund, czasem dłużej. Jasne - kiedy jesteś na wycieczce i masz 5 minut na uwiecznienie np. rzymskiego Koloseum, trudno o czasowy komfort. W takich sytuacjach musisz szczególnie się skupić, by potem nie żałować zmarnowanej okazji. Dlatego tak ważne są prawidłowe nawyki. Nawet w pośpiechu zrobisz, co trzeba, by uzyskać lepsze ujęcie. Może się okazać, że potrzebnych jest zaledwie kilka kroków, aby uzyskać ciekawszą perspektywę. Pośpiech jest bardzo złym doradcą - zazwyczaj zdjęcia pstrykane "na szybko" są nic niewarte.

Często oglądając dobre fotografie myślisz: “Ten to miał szczęście! Był w dobrym miejscu o odpowiednim czasie”. Wielokrotnie się mylisz, bo nie jest to wcale efekt zbiegu okoliczności. Najczęściej są to zdjęcia wymyślane, wyczekane i “wychodzone”. Nigdy nie wiesz, ile razy fotograf był w jakimś miejscu, ile czekał na odpowiednią pogodę, a nawet porę roku, by uzyskać zamierzony efekt. Nie wściekaj się więc na siebie, że twój pejzaż nie jest taki, jak w kalendarzu wydawnictwa podróżniczego. Spokojnie i pewnie wykorzystuj swoją wiedzę i doświadczenie - wkrótce przestaniesz mieć kompleksy.

Fotografia zaangażowana

Zakładam, że chcesz robić zdjęcia lepsze niż pamiątki typu "u cioci na imieninach". Fotografia krajobrazowa jest połączona z przywilejem przebywania na świeżym powietrzu i poznawaniem nowych miejsc. Błędne jest jednak myślenie, że żywiołowe pojawienie się w jakimś punkcie zaowocuje serią wspaniałych zdjęć.

Dobre efekty osiąga się, poznając wcześniej “teoretycznie” okolicę, w którą się wybierasz. Znajdź (choćby w internecie) przewodnik, obejrzyj album i mapy celu swojej wyprawy. Przydadzą ci się znajomość topografii i sztuka czytania map oraz planów miast. Pozwolą one na bezpieczne poruszanie się w terenie oraz na wybór ciekawego fotograficznie celu np. punktu widokowego, z którego prawdopodobnie będzie widać wspaniały wschód/zachód słońca. W fotograficznych poszukiwaniach tematu nic nie zastąpi wizji lokalnej, ale trudno jest się “błąkać” po olbrzymich nieraz obszarach, szukając czegoś ciekawego. Warto o atrakcyjne miejsca pytać znajomych znających miejsce, do którego jedziesz lub - już podczas wycieczki - rozmawiać z "tubylcami", którzy z pewnością wiedzą, co fajnego znajdziesz w okolicy. No i sprawdź prognozę pogody: podpowie ona, czy fotograficzne plany mają szansę być zrealizowane. Nie oznacza to jednak, że należy fotografować wyłącznie w czasie tzw. dobrej pogody, czyli gdy jest słonecznie i bezchmurnie. Aura może być elementem nadającym fotografii niezwykłości - pędzące fronty atmosferyczne przeganiające chmury lub mgła snująca się po łąkach czy górach nadają zdjęciom niepowtarzalnego klimatu.

Jak komponować obraz

Masz już temat zdjęcia, teraz przed tobą najważniejsze. Kompozycja kadru. Malarze mają fajnie: mogą dowolnie planować obraz, a ty musisz "wyciąć" z rzeczywistości ograniczony wielkością kadru fragment. Wykorzystaj znane od dawna metody takiego rozplanowania kadru, by jego najważniejsze elementy znalazły się w istotnych dla odbiorcy miejscach. Czyli pora na kilka uwag o kompozycji.

Najprostszym, ale dającym dobre efekty sposobem kompozycji jest tzw. zasada trójpodziału. Nakazuje ona podział kadru na trzy równe pasy poziome i pionowe za pomocą dwóch poziomych i dwóch pionowych prostych linii, a następnie umieszczenie motywu kluczowego w jednym z punktów przecięcia się owych linii, tzw. mocnych punktach obrazu. 

Ta sprawdzona zasada pozwala na wyeksponowanie głównego motywu oraz skupia na nim wzrok odbiorcy. Generalnie unika się tzw. kompozycji centralnej, w której główny motyw zdjęcia jest w centrum kadru. Inne zasady wyznaczania mocnych punktów obrazu przedstawiają poniższe rysunki:

Ważną cechą dobrej kompozycji zdjęcia krajobrazowego jest wybór tzw. linii wiodących, to znaczy takich elementów pejzażu, które w sposób naturalny poprowadzą wzrok odbiorcy do głównego motywu. Mogą nimi być np. linie pagórków, rzeka, droga. Powtarzające się w naturze rytmy są ciekawym tematem fotografii krajobrazowej. Mogą to być bruzdy na polu lub grzbiety pagórków. Dobre efekty daje poszukiwanie i fotografowanie miejsc, w których owe rytmy się “łamią”. Odszukane a następnie wyeksponowane w tzw. mocnym punkcie dają z reguły ciekawe efekty.

Główny motyw zdjęcia powinien być na tyle widoczny, aby osoby oglądające nie miały problemów z jego odszukaniem. Jeżeli możesz, staraj się być jak najbliżej motywu, który fotografujesz. Podejdź do niego lub zastosuj inny obiektyw, odrzuć z obrazu te elementy, które mogą rozpraszać uwagę odbiorcy. Zdecydowanie lepiej jest mieć na fotografii jeden zasadniczy motyw niż kilka konkurujących ze sobą tematów.

Istotnym problemem w fotografii krajobrazowej u osób początkujących jest brak motywu na pierwszym planie. Takie fotografie są płaskie i puste. Dzięki właściwemu doborowi elementów na poszczególnych planach i za pomocą głębi ostrości możemy nadać fotografii złudzenie trzeciego wymiaru. Zdjęcie staje się przestrzenne i bardziej atrakcyjne dla odbiorcy. Niestety - kompaktowe aparaty cyfrowe narzucają zastosowanie niezwykle dużej głębi ostrości, co powoduje, że z reguły wszystkie plany zdjęcia są ostre i staje się ono “płaskie”. Próbą obejścia tego problemu jest fotografowanie z ustawieniem programu portretowego (lub z priorytetem przesłony o małej wartości np. 2,8), który wprawdzie i tak daje sporą głębię ostrości, ale może ona być do zaakceptowania na zdjęciu krajobrazowym. Ciekawym rozwiązaniem wprowadzającym plany na zdjęciu są różnego rodzaju naturalne obramowania, np. gałęzie drzew lub układ chmur. Zastosowana w czasie ich fotografowania głębia ostrości może spowodować, że są one ostre lub rozmazane, co nada zdjęciu dodatkowej przestrzeni. Mogą być one także inaczej oświetlone, a to uczyni zdjęcie jeszcze bardziej atrakcyjnym. Pamiętaj także o możliwościach, które daje umieszczenie na zdjęciu obiektów dających porównanie ich skali. Wystarczy wprowadzić do kadru np. dom na pustkowiu, łódkę na rzece lub postać człowieka na skale, aby podkreślić rozmiary pejzażu, który fotografujemy. Zawsze powinien to być jednak element na tyle znany i rozpoznawalny, aby widz nie miał kłopotów z jego interpretacją i znalezieniem punktu odniesienia.

Zrobienie dobrego zdjęcia wymaga wielu prób i często kilu porażek. Warto za każdym razem zrobić kilka ujęć z różnymi planami i z różnymi wariantami oświetlenia. Nie należy ufać jednej klatce. Należy poszukiwać różnych ujęć, czasem warto przyklęknąć lub położyć się na ziemi, by znaleźć ciekawszy kadr i punkt widzenia (perspektywę). Bez wędrówek, poszukiwań i prób przy robieniu wielu zdjęć szanse na ciekawe, niebanalne zdjęcia są bardzo małe.

Marek Waśkiel
Podróżnik i fotografik, www.waskiel.pl
 

Fot.: Wojciech Walczuk

Jaki wybrać aparat? ❯