Konsekwencje niedoboru snu i jego nadmiaru

Bezsenność - skutki braku snu

Każdy wie, że brak snu prowadzi do nieprzyjemnych konsekwencji. Ospałość, wrażenie zmęczenia a nawet znużenia, problemy z koncentracją, na które nie pomaga nawet najmocniejsza kawa. Niestety, jeśli do tego niewysypianie się zaczyna się powtarzać, narażasz się na znacznie poważniejsze konsekwencje. Oto one:

1. Nadwaga i otyłość

Choć waga nie wydaje się w żaden sposób powiązana z długością snu, dowiedziono, że związek ten jest istotny, a wręcz krytyczny. Insomnia powoduje bowiem zaburzenia w gospodarce kalorycznej organizmu - wyraźnie spowalniając przemianę materii. Z innych badań wynika, że nawet jedna zarwana noc to ograniczenie spalania kalorii nawet o 20%. Do tego, na skutek zmniejszenia ilości wyrzucanej do krwiobiegu leptyny (hormon odpowiedzialny za zmniejszanie apetytu) osoba, która nie dosypia, będzie ciągle głodna, co dodatkowo zwiększa ryzyko przejadania się i tycia.

2. Problemy skórne

Zbyt krótki sen to nie tylko zaburzenia ogólnoustrojowe. To także zmiany w twoim wyglądzie, zwłaszcza, jeśli zarwane noce będą się powtarzać. Jedną z ich konsekwencji będzie wyraźne pogorszenie stanu i wyglądu skóry spowodowane jej niedostateczną regeneracją. W konsekwencji będzie ona wyglądać starzej i na zdecydowanie mniej nawilżoną. Wzrasta też ryzyko pojawienia się różnego rodzaju wyprysków skórnych, pryszczy itp.

3. Ryzyko cukrzycy

Z kolei badacze amerykańscy ustalili, że niedobór snu równa się zwiększonemu ryzyku zapadnięcia na cukrzycę typu 2. Po pierwsze, zwiększa się wtedy wyrzut insuliny do krwi, po drugie, jej działanie jest o wiele mniej skuteczne niż normalnie, przez co poziom glukozy z samego tylko faktu niewyspania rośnie o ponad 20% względem standardowego.

4. Choroby układu krążenia

Zbyt mała ilość snu niszczy wszystkie organy, ale pierwsze efekty odczuwa zawsze twój układ krążenia z sercem na czele. Dzieje się tak dlatego, że bezsenność przyczynia się do niebezpiecznego podwyższenia średniego ciśnienia krwi. Co więcej, brak najgłębszej, regeneracyjnej części snu prowadzi do mocniejszego niż normalne zużycia całego układu sercowo-naczyniowego. Wynika to z faktu iż w tej właśnie w tej części snu u ludzi śpiących normalnie dochodzi do zmniejszenia ilości uderzeń życiodajnej pompy i tym samym regeneracji samego organu. W bezsenności serce bije cały czas tak samo szybko, więc nie ma mowy o jego odpoczynku i wzmacnianiu.

5. Rozwój chorób nowotworowych

Z amerykańskich badań wynika wprost, że osoby, które śpią mniej niż 6 godzin na dobę, są zagrożone rakiem jelita grubego tak samo jak ci, którzy mają w bliskiej rodzinie osobę z tą przypadłością. Biorąc pod uwagę fakt, że nowotwory mają w wielu przypadkach podłoże genetyczne, a zależności rodzinne bywają tu kluczowe, oznacza to drastyczny wzrost ryzyka. Rak jelita to jednak nie jedyne zagrożenie. Bezsenność zwiększa też ryzyko zapadnięcia na nowotwory prostaty, w tym także ich najbardziej złośliwe formy.

6. Osłabienie popędu seksualnego i koncentracji

Brak snu oznacza spadek poziomu testosteronu w organizmie. W efekcie przekłada się to na spadek zainteresowania seksem, ale nie tylko. Prócz libido zmniejsza się także wymiernie skuteczność treningu na siłowni, gdyż znacząco spada przyrost masy mięśniowej a także zmniejsza się ich siła. Do tego wszystkiego osłabiona zostaje zdolność koncentracji, a przy dłuższej bezsenności skupienie staje się praktycznie niemożliwe.

7. Pogorszenie nastroju

Zaczyna się od niewielkich i chwilowych zaburzeń, pogorszenia samopoczucia i nastroju, a kończy na depresji, lękach, kłopotach z pamięcią. Brak snu niszczy mózg, nie pozwala mu się zregenerować, w efekcie pojawiają się wyraźne zmiany osobowościowe. Na początku drobne, później coraz poważniejsze i głębsze. Całkowite pozbawienie człowieka snu przez zaledwie kilka dni może doprowadzić do tak poważnych konsekwencji jak całkowity rozpad osobowości.

Groźny jest także sen za długi

Najnowsze ustalenia medyczne nie pozostawiają wątpliwości. Brak snu jest problemem, ale jego nadmiar też może mieć bardzo przykre konsekwencje. Warto o tym pamiętać w miarę jak się starzejemy, gdyż wraz z wiekiem spada - wbrew pozorom - realne zapotrzebowanie organizmu na długi sen. A jakie konsekwencje przynosi organizmowi zbyt długie spanie?

1. Zbyt długi sen skraca życie

Badacze znaleźli wyraźną korelację między długością snu a długością życia. Osoby śpiące więcej niż 9 godzin na dobę nie są tak długowieczne, jak te śpiące średnio 6-8 godzin. Przyczyna tego zjawiska nie została jeszcze dobrze poznana, ale związek jest ewidentny, gdyż zaobserwowano go w kilku niezależnych od siebie eksperymentach. Warto zatem pamiętać, by za dużo czasu nie spędzać pod pierzyną. Oczywiście nie dotyczy to regeneracji po dłuższym okresie braku snu, wtedy można, a nawet trzeba spać nawet kilkadziesiąt godzin. Warto też przy okazji zapamiętać, że nie da się wyspać "na zapas". Możliwe jest jedynie późniejsze odespanie braku snu i regeneracja po większym zmęczeniu.

2. Bóle kręgosłupa, głowy

Zbyt długi sen negatywnie odbija się na samopoczuciu po przebudzeniu. Jeśli spędzasz w łóżku powyżej 9 godzin na dobę, możesz się budzić z obolałymi kośćmi, a także z dokuczliwym bólem głowy. Czasem po takim przedłużonym pobycie w łóżku można odnieść wrażenie, że się jest tak samo zmęczonym, jak gdyby tego snu nie było w ogóle. Badania wykazały, że osoby śpiące więcej niż przeciętnie potrzeba cierpią chociażby na przewlekłe bóle pleców.

3. Zwiększa się ryzyko wystąpienia wielu chorób

Co ciekawe, nadmiar snu powoduje występowanie tych samych chorób co jego brak, zatem śpiąc za długo musisz się liczyć z wystąpieniem u ciebie np.:

• cukrzycy typu 2,
• nadwagi i otyłości,
• nawracających migren,
• depresji,
• dolegliwości układu krążenia.

Zbyt długie spanie ma też jeszcze jeden efekt uboczny - rozregulowuje sam mechanizm zasypiania i przebiegu snu. Takie zaburzenia objawiają się np. przypadkowym skróceniem i wydłużeniem podstawowych faz (REM, NREM), przyczyniając się w efekcie do tego, że choć śpimy, regeneracja nie następuje w ogóle, albo w bardzo ograniczonym zakresie. Później może się też pojawić problem z zasypianiem i koło się zamyka, gdyż za długie spanie przechodzi w bezsenność.

Śpij 7-8 godzin na dobę

Współcześnie lekarze mówią, by osoby po 40. roku życia spały przynajmniej 6 godzin, a najlepiej 7-8 godzin na dobę. Zapewnia to organizmowi najwyższą wydajność i zdolności regeneracyjne. Przejściowa, krótkotrwała bezsenność jest czymś normalnym, właściwie każdy z nas miał lub będzie miał choćby chwilowe problemy z zasypianiem i sporadyczne przypadki takiego stanu nie muszą niepokoić. Gorzej, gdy zaczyna się to powtarzać regularnie i często, wtedy konieczne może być skorzystanie z pomocy lekarza i środków farmakologicznych. Człowiek bez snu po prostu nie może żyć, więc jeśli napady insomnii stają się uporczywe i przewlekłe, nie należy tego lekceważyć.

Podobnie, jak na brak snu, trzeba zwracać uwagę na to, by w łóżku nie przebywać zbyt długo. Niech to będzie miejsce na sen i seks, a nie na rozpraszające rozrywki, przeglądanie smartfonów itp. Organizm bardzo łatwo przyzwyczaja się do sennej rutyny. Jeśli będziesz zasypiał o regularnych porach, po pewnym czasie do wstawania nie będzie potrzebny nawet budzik, gdyż sam obudzisz się o odpowiedniej godzinie.

Krzysztof Samerski