Cukrzyca - jest się czego bać

Cukrzyca - co to za choroba?

I dlaczego jest dolegliwością tak groźną dla zdrowia i życia? Po pierwsze, choroba ta ma kilka odmian. Jedne, jak ta typu 1, pojawiają się niezależnie od tego, co robimy i jak żyjemy, ale ta jej „wersja” dotyka mniej niż 10% ludzi, najczęściej bardzo młodych. Z kolei cukrzyca typu 2, na której się tu skupimy, to właściwie choroba cywilizacyjna, na którą cierpi 90% chorych i z twojego punktu widzenia to właśnie jej należy się najbardziej obawiać.

Sama choroba to upośledzenie działania trzustki w taki sposób, że nie produkuje ona insuliny wcale, albo produkowana przez nią insulina nie pełni już swojej podstawowej funkcji. W efekcie stopniowo (czasami latami) rośnie poziom glukozy we krwi.

Normalnie glukoza jest nam niezbędna do życia, praktycznie wszystko, co jemy, organizm przerabia właśnie na ten cukier i to ona jest paliwem, które nasze komórki przekształcają w energię do życia. Jeśli jednak poziom glukozy we krwi – u zdrowych regulowany właśnie przez insulinę – staje się zbyt wysoki, zaczyna ona poważnie i systematycznie uszkadzać organy wewnętrzne. Jej ofiarą pada zwłaszcza mózg, oczy i nerki. Nieleczona może prowadzić do zaburzeń neurologicznych, utraty wzroku, konieczności dializoterapii, amputacji kończyn i w dalszej konsekwencji do śmierci.

Przy okazji pojawiają się bardzo uciążliwe schorzenia towarzyszące: od ogólnego osłabienia organizmu, które w skrajnych przypadkach w ogóle blokuje możliwość sprawnego poruszania się, poprzez infekcje dróg moczowych i płciowych, poważne obniżenie libido (z impotencją włącznie), po wyraźnie wzmożoną senność, zwiększone pragnienie oraz zaburzenia wzroku.

Przyczyny cukrzycy / czynniki ryzyka

Cukrzyca to złożona choroba, stąd też i przyczyny zapadania na nią są dość skomplikowane. Z jednej strony duży wpływ mają tu uwarunkowania genetyczne, na które nie mamy wpływu (choć jeśli masz w rodzinie kogoś, kto miał cukrzycę, to szansa, że sam zachorujesz, drastycznie się zwiększa), z drugiej kluczem jest styl życia, dieta, ilość zażywanego przez nas ruchu.

Oto te najważniejsze dla mężczyzn w twoim wieku czynniki ryzyka:

• nadwaga lub otyłość
• nieprawidłowa, zbyt tłusta i niezbilansowana dieta
• praca siedząca, brak ruchu
• uwarunkowania genetyczne (np. ktoś z rodziny cierpiący na tę chorobę)
• choroby serca i układu krążenia
• nadciśnienie tętnicze
• niski poziom „dobrego” cholesterolu HDL

Krótko mówiąc, jeśli masz pracę siedzącą, dużo czasu spędzasz przed komputerem, masz mało ruchu a do tego twoja waga jest wyższa niż być powinna, powinieneś się koniecznie przebadać, ponieważ znajdujesz się w grupie podwyższonego ryzyka i dla własnego dobra warto wiedzieć, czy w organizmie już nie dzieje się nic niedobrego.

Badania na cukrzycę

Cukrzycę wykrywa się poprzez sprawdzenie, czy poziom glukozy we krwi nie jest podwyższony. Badanie można wykonać na 2 sposoby – jako „przygodne” – czyli przeprowadzone w dowolnym momencie dnia lub nocy, nawet po posiłku. Wtedy pobiera się próbkę krwi i od razu poddaje się ją analizie. Jeśli podczas takiego badania okaże się, że zawartość glukozy we krwi przekracza 200 mg/dl cukrzyca jest w zasadzie pewna, jeśli zawartość wyjdzie mniejsza niż 99 mg/dl, raczej nie ma się czego obawiać. Wyniki pomiędzy tym przedziałem wymagają dalszych analiz, jednak powinny wzbudzać przynajmniej zainteresowanie.

Innym rodzajem badania jest tzw. test obciążenia glukozą, wykonywany na czczo, 12 h od ostatniego posiłku. Test obciążenia jest dużo bardziej dokładny, bowiem podaje się w nim badanemu określoną porcję glukozy a potem mierzy poziom cukru nawet kilka razy w odstępie paru godzin, co daje szersze pole do oceny rzeczywistego stanu badanego zarówno przed jak i po spożyciu dużej ilości cukru.

Warto wiedzieć, że lekko podwyższony poziom glukozy, który ujawni się w badaniu, nie musi jeszcze oznaczać cukrzycy. Może być sygnałem powstającej w organizmie insulinooporności, czyli stadium przejściowego między zdrowiem a rozwiniętą chorobą. W tym okresie możliwe jest jeszcze całkowite wyleczenie, tym ważniejsze są właśnie odpowiednie badania i właściwa prewencja.

Profilaktyka cukrzycy, czyli jak zapobiegać cukrzycy

Po pierwsze, tak jak pisałem, należy się zbadać. Póki tego nie zrobisz, nie będziesz wiedział, co dokładnie robić, a to jest uzależnione właśnie od bieżącego stanu zdrowia.

Cukrzyca to choroba podstępna. W pierwszym okresie nie daje objawów, natomiast gdy się już ujawni, leczenie musi być prowadzone do końca życia. Dlatego zdecydowanie cukrzycy lepiej zapobiegać, niż ją leczyć. A uniknięcie jej wcale nie jest takie trudne. Wystarczy się kierować podstawowymi zasadami:

1. Wystarczy 2,5 h aktywności fizycznej na 7 dni. Na przykład 30 minut spokojnego spaceru 5 razy w tygodniu i szansa zapadnięcia na tę groźną chorobę wyraźnie spada.
2. Najważniejsza jest jednak odpowiednia dieta – najlepiej, jeśli będziesz jeść 5 posiłków dziennie w regularnych odstępach czasu. Nie mogą się zdarzać sytuacje, że unikasz śniadań a potem z głodu obficie dożywiasz się wieczorami. Posiłki powinny być bogate w warzywa – zarówno te gotowane, jak i surowe, ale nie należy zapominać o białku i zdrowym tłuszczu (np. olej rzepakowy z pierwszego tłoczenia czy oliwa z oliwek). Pamiętaj też o owocach, ale unikaj tych z dużą zawartością cukru – np. winogron. Warto pozbyć się z kuchni zarówno słodkich napojów jak i soków (soki choć zdrowe, zawierają za dużo cukru). Ważne też, by unikać podjadania pomiędzy głównymi posiłkami.
3. Obniżenie wagi do prawidłowego poziomu.

Leczenie cukrzycy

Cukrzycę obecnie leczy się jedynie objawowo. Współczesna medycyna nie potrafi eliminować jej przyczyn fizjologicznych. W początkowym stadium, w którym poziomy glukozy nie są jeszcze zbyt wysokie, wystarczy robić to samo, co przy jej zapobieganiu: zmienić tryb życia z siedzącego na bardziej aktywny, zmienić dietę i przede wszystkim schudnąć.

Leczenie cukrzycy wymaga kontrolowania poziomu cukru w organizmie. Jest to chyba najbardziej uciążliwa część terapii, gdyż wymaga samodzielnego pobierania próbki krwi (najczęściej specjalną igłą z palca) i sprawdzania poziomu glukozy za pomocą glukometru i to nawet kilka razy dziennie. Każdy, kto to robił, wie jak nieprzyjemne i wiążące to doświadczenie.

Jeśli dieta i ruch nie przynoszą pozytywnych efektów, konieczne jest rozpoczęcie leczenia farmakologicznego. Jakie leki zostaną przepisane, zależy oczywiście od konkretnych wyników badań i samego lekarza. Najpopularniejsze są te z grupy metformin przyjmowane doustnie. Są też leki przeciwcukrzycowe wspomagające odchudzanie.

Może się jednak zdarzyć tak, iż pomimo zastosowania farmakoterapii nie przyniesie ona oczekiwanej poprawy. Wtedy nawet chory z cukrzycą typu 2 może zostać zmuszony do przyjmowania insuliny w zastrzykach lub zastosowania bardzo drogich pomp insulinowych.

Leczenie cukrzycy jest długotrwałe i trwa praktycznie do końca życia. W zasadzie sprowadza się ono do niwelowania złych skutków samej choroby, tak, by chory mógł prowadzić w miarę normalne życie. Dlatego tak ważne jest jej zapobieganie i wczesne wykrywanie, kiedy jeszcze można się obejść samą zmianą i nawyków.

Mężczyźni, którzy ukończyli 40. rok życia powinni poddawać się badaniom określającym poziom cukru we krwi właściwie przynajmniej raz w roku. Dla własnego bezpieczeństwa.

Krzysztof Samerski