Patent żeglarski w pigułce

1. Rodzaje patentów w Polsce i uprawnienia, jakie dają

Choć jest niepozorny i wyglądem przypomina dowód osobisty, patent żeglarski daje spore uprawnienia. Bez niego każdemu pasjonatowi trudniej będzie samodzielnie pływać czy nawet wypożyczyć łódź lub jacht. Patent żeglarski jest dokumentem, który uprawnia do kierowania jachtem określonej wielkości i rodzaju po określonych wodach. W Polsce przyznawane są trzy rodzaje patentów:

Żeglarz jachtowy – najniższy z trzech wymaganych przez polskie prawo. By ubiegać się o ten patent, musisz mieć skończone 14 lat oraz zdać egzamin praktyczny i teoretyczny. Dokument upoważnia do prowadzenia jachtów żaglowych z pomocniczym napędem mechanicznym lub bez o długości kadłuba do 12 metrów po morskich wodach wewnętrznych i innych wodach morskich w obszarze 2 mil morskich od brzegu i za dnia.

Jachtowy sternik morski – by stać się posiadaczem tego patentu, musisz mieć ukończone 18 lat, mieć za sobą minimum dwa rejsy morskie o łącznej długości 200 godzin żeglugi oraz zdać egzamin teoretyczny i praktyczny. Dokument upoważnia do prowadzenia jachtów z pomocniczym napędem mechanicznym lub bez o długości kadłuba do 18 metrów po wodach morskich. Dodatkowym ułatwieniem jest fakt, że, posiadając patent jachtowego sternika morskiego, od razu ma się uprawnienia motorowodnego sternika morskiego.

Kapitan jachtowy – najwyższy z dostępnych w Polsce patentów. By go uzyskać, musisz mieć już patent jachtowego sternika morskiego, a po uzyskaniu tego patentu, odbyć minimum sześć rejsów i łącznie wypływać 1200 godzin, z czego 400 jako sternik jachtu o długości kadłuba co najmniej 7,5 metra oraz jednego rejsu, który trwa ponad 100 godzin na jachcie o długości kadłuba powyżej 20 metrów i jednego rejsu, trwającego ponad 100 godzin na wodach pływowych, w tym z zawinięciem do co najmniej dwóch portów pływowych. Mimo sporych wymagań patent daje najszersze uprawnienia. Posiadając go, możesz prowadzić jachty po wodach śródlądowych i morskich bez ograniczeń. Patent daje też uprawnienia kapitana motorowodnego.

Jeszcze do 2006 roku w Polsce wymagane były patenty do żeglarstwa lodowego. Obecnie, by je uprawiać, nie musisz posiadać patentu. Do osobnej kategorii zalicza się zaś uprawnienia motorowodne, do których należą:

Sternik motorowodny – patent sternika możesz uzyskać, po ukończeniu 14 lat i zdając egzamin na stopień sternika motorowodnego. Dokument uprawnia do prowadzenia jachtów motorowych po wodach śródlądowych oraz do prowadzenia jachtów motorowych o długości kadłuba do 12 metrów po morskich wodach wewnętrznych i innych wodach morskich w obszarze 2 mil morskich od brzegu w porze dziennej.

Motorowodny sternik morski – patent możesz uzyskać po ukończeniu 18 lat, odbyciu co najmniej dwóch rejsów morskich o łącznym czasie żeglugi wynoszącym co najmniej 200 godzin i zdaniu egzaminu. Dokument daje uprawnienia do prowadzenia jachtów motorowych po wodach śródlądowych oraz do prowadzenia jachtów motorowych o długości kadłuba do 18 metrów po wodach morskich.

Kapitan motorowodny – musisz spełnić identyczne wymagania jak w przypadku kapitana jachtowego.

2. Wymagane dokumenty

Patenty żeglarskie wydaje Polski Związek Żeglarski:
al. ks. J. Poniatowskiego 1, 03-901 Warszawa
PGE Narodowy
tel.: +48 22 541 63 63, fax: +48 22 541 63 69 email: pyabiuro[at]pya.org.pl

Podstawą do ich wydania jest rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 9 kwietnia 2013 r. w sprawie uprawiania turystyki wodnej. By uzyskać patent żeglarza jachtowego, musisz złożyć osobiście lub wysyłając listem poleconym do Biura Polskiego Związku Żeglarskiego następujące dokumenty:

• zaświadczenie o zdaniu egzaminu
• wypełniony formularz wniosku, wygenerowany przez generator wniosków (po wypełnieniu i wniesieniu opłaty otrzymasz ten wniosek na swój adres mailowy)
• zdjęcie o wymiarach 3,5 cm na 4,5 cm (nie może to być zeskanowana fotografia)
• oryginał zaświadczenia o zdaniu egzaminu wystawiony przez komisję egzaminacyjną
• kopia dokumentu upoważniającego do skorzystania ze zniżki 50% za wydanie patentu (dotyczy uczniów i studentów do 26 lat z ważną legitymacją)
• kopia dowodu osobistego lub aktu małżeństwa (dotyczy osób, które zmieniły nazwisko)
• kopia dowodu opłaty za wydanie patentu żeglarskiego zgodnie z tabelą (opłata dla dorosłych wynosi 50 zł, zaś uczniów/studentów do 26. roku życia z ważną legitymacją – 25 zł)
• w przypadku osób niepełnoletnich należy złożyć zgodę rodziców lub opiekunów prawnych na uprawianie żeglarstwa.

By twój wniosek został rozpatrzony, musi być wypełniony wyłącznie za pomocą generatora wniosków na stronie Polskiego Związku Żeglarskiego. 

Jeśli chodzi o patent jachtowego sternika morskiego (po egzaminie) należy złożyć do biura PZŻ te same dokumenty, co w przypadku żeglarza jachtowego. By zaś uzyskać patent jachtowego sternika morskiego na podstawie patentu sternika jachtowego, należy złożyć do biura PZŻ:

• zaświadczenie o zdaniu egzaminu
• wypełniony formularz wniosku o wydanie patentu wygenerowany za pomocą generatora wniosków
• zdjęcie o wymiarach 3,5 cm na 4,5 cm (fotografia nie może być zeskanowana)
• jeżeli patent sternika jachtowego został wydany po 2006 r. - oryginał patentu, kserokopia patentu lub oryginał zaświadczenia wydanego przez właściwy okręgowy związek żeglarski potwierdzającego wydanie patentu
• jeżeli patent sternika jachtowego został wydany po 2006 r. - nie ma potrzeby przesyłać kopii patentu
• jeżeli oryginał patentu został zgubiony – oświadczenie o zagubieniu patentu
• kopia dokumentu upoważniającego do skorzystania ze zniżki 50% za wydanie patentu (dotyczy uczniów i studentów z ważną legitymacją)
• kopia dowodu osobistego lub aktu małżeństwa (w przypadku osób, które zmieniły nazwisko)
• kopia dowodu opłaty za wydanie patentu jachtowego sternika morskiego zgodnie z tabelą (w przypadku dorosłych opłata wynosi 50 zł, a u uczniów i studentów do 26. roku życia na podstawie ważnej legitymacji – 25 zł)
• posiadający patent sternika jachtowego wydanego przed 20.08.1969 r., muszą wykazać się dodatkowym stażem na 500 Mm

Jak powyżej, rozpatrywane są wyłącznie wnioski wygenerowane za pomocą generatora wniosków.

By uzyskać patent kapitana jachtowego, należy złożyć do biura PZŻ:

• wypełniony formularz wniosku o wydanie patentu wygenerowany za pomocą generatora wniosków
• zdjęcie o wymiarach 3,5 cm na 4,5 cm (fotografia nie może być zeskanowana)
• kopia patentu jachtowego sternika morskiego
• oryginały lub notarialnie uwierzytelnione kopie dokumentów potwierdzające spełnienie wymagań stażowych:
  - pozytywne opinie z odbytych rejsów wystawione przez kapitana jachtu
  - karty rejsu potwierdzone przez armatora statku w przypadku rejsów prowadzonych samodzielnie
• jeżeli rejs był prowadzony na własnym jachcie – kopia dokumentu stwierdzającego nabycie własności lub współwłasności jachtu
• kopia dokumentu upoważniającego do skorzystania ze zniżki 50% za wydanie patentu (odnosi się do uczniów i studentów do 26 roku życia, z ważną legitymacją)
• kopia dowodu osobistego lub aktu małżeństwa (dotyczy osób, które zmieniły nazwisko)
• kopia dowodu opłaty za wydanie patentu kapitana jachtowego zgodnie z tabelą (dorośli – 50 zł, uczniowie/studenci – 25 zł)

Podobnie, jak w przypadku wcześniej wymienionych patentów, rozpatrywane są wyłącznie wnioski wygenerowane przez generator wniosków.

Jeśli masz już jakieś żeglarskie doświadczenie, ale nie uzyskałeś jeszcze patentu – też masz możliwość żeglowania. Istnieje bowiem grupa jednostek, do których prowadzenia nie potrzeba patentu. Dzięki przepisom z 2008 roku osoby bez uprawnień żeglarskich mogą żeglować pod pewnymi warunkami. Możesz pływać łodziami żaglowymi, których długość całkowita nie przekracza 7,5 m lub jachtem motorowym z silnikiem o mocy nie większej niż 10kW (13KM). Silnik pomocniczy może być dowolnej mocy.

3. Kursy i ceny

Do egzaminu żeglarskiego przygotowują kluby i prywatne szkoły żeglarskie w wielu miastach w Polsce. Za egzamin na żeglarza jachtowego zapłacisz 250 złotych (ulgowy 125 zł), a na jachtowego sternika morskiego 350 złotych (ulgowy 175 złotych). Jeśli chodzi o kursy szkoleniowe, wyróżnia się Trójmiasto i okolice.

Przykładowo:

• w Gdyni za kurs na stopień żeglarza jachtowego zapłacisz około 1300 złotych,
• za 7 dni kursu na jachtowego sternika morskiego w Gdańsku zapłacisz 1650 złotych,
• na 5-dniowy kurs na ten sam stopień w Jastarni wydasz 990 złotych.

Nie musisz jednak jechać nad morze lub na Mazury, żeby odbyć kurs. Za weekendowy kurs na żeglarza jachtowego w Warszawie zapłacisz 1199 złotych, a na jachtowego sternika morskiego 1750 złotych. We Wrocławiu zaś ceny kursów na stopień żeglarza jachtowego wynoszą od 800 do 970 złotych. Oprócz informacji teoretycznych uczestnicy kursów nabywają umiejętności konieczne do bezpiecznej żeglugi – m.in. dojście do boi i nabrzeża, odejście, zwrot przez rufę i sztag, właściwe postępowanie w przypadku alarmu, stawanie w dryf i na kotwicy. Poznają też prace bosmańskie i uczą się manewrowania jachtem na silniku.

W sumie w koszty uzyskania patentu musisz wliczyć opłatę za wybrany kurs, opłatę za egzamin i wydanie samego patentu.

4. Żeglowanie na świecie

Polska jako jeden z nielicznych krajów wymaga posiadania uprawnień w postaci patentów. W większości pozostałych krajów europejskich pływać jachtami i motorówkami może każdy obywatel, a szkolenia i zdobywanie uprawnień jest dobrowolne. Wydawane są certyfikaty kompetencji, które stanowią dowód na posiadanie umiejętności z zakresu żeglarstwa.

Jedną z organizacji, która wydaje certyfikaty międzynarodowe jest ISSA (International Sailing Schools Association). Kolejną jest brytyjska organizacja RYA (Royal Yachting Association). Certyfikaty przez nią wydawane rozpoznaje się i uznaje prawie na wszystkich kontynentach.

Jeśli masz zamiar żeglować w Chorwacji, dobrym pomysłem będzie wyrobienie patentu Voditelj Brodice (jest uznawany tylko w tym kraju). Zdobycie kategorii B owego patentu da ci możliwość czarterowania większości jachtów po niezwykle malowniczym Morzu Adriatyckim. Jeśli posiadasz Voditelj, Chorwaci mają pewność, że znasz ich wody. Co ciekawe, w Chorwacji również uznawane są polskie patenty. Mając żeglarza jachtowego, możesz prowadzić jachty wykorzystywane do celów prywatnych i łodzie czarterowane bez załogi; pływać po wodach terytorialnych Chorwacji w odległości do 1 mili morskiej od brzegów wysp. Obowiązkowe jest SRC (świadectwo operatora łączności bliskiego zasięgu). Jeśli masz patent jachtowego sternika morskiego, możesz prowadzić jachty wykorzystywane do prywatnych celów i jachty czarterowane do 500 GT (tonaż pojemnościowy brutto), pływać po wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym Chorwacji, całym obszarze Adriatyku (przy czym żeglugę po wodach innych krajów określają przepisy danych krajów). Podobnie, jak w przypadku wcześniejszego patentu, SRC jest obowiązkowe. Jeśli posiadasz patent kapitana jachtowego, możesz prowadzić jachty wykorzystywane do prywatnych celów i jachty czarterowane do 500 GT (tonaż pojemnościowy brutto). Nie ma ograniczeń, jeśli chodzi o akwen, obowiązkowe SRC.

Szczegółowe wytyczne mogą przytłaczać, ale jeśli masz zamiar żeglować tylko np. na Mazurach, potrzebny ci będzie tylko patent żeglarza jachtowego.

Posiadanie patentu żeglarskiego równa się szerokim uprawnieniom, a znajomość zasad bezpieczeństwa jest niezbędna, by wiedzieć, jak się zachować na wodzie w przypadku różnych, często niebezpiecznych sytuacji. Niesamowite emocje i przygody, jakich dostarcza żeglarstwo, wynagrodzą ci wszelki wysiłek włożony w naukę i zdobycie patentu.

Grzegorz Grabowski