Pomóż dziecku zrozumieć śmierć

Mimo, że każde dziecko jest inne i we właściwy sobie sposób przeżywa stratę bliskiej osoby, to jednak są pewne ogólne zasady, które możesz wykorzystać, by pomóc swojemu dziecku poradzić sobie z trudnym uczuciem. Oto one: Tłumaczenie śmierci w języku dziecka Bądź z dzieckiem uczciwy i zachęcaj do zadawania pytań. To może być trudne - prawdopodobnie nie będziesz znał wszystkich odpowiedzi. Warto jednak stworzyć atmosferę bezpieczeństwa i otwartości i pokazać, że nie ma "poprawnych" ani "nieodpowiednich" emocji. Możesz również podzielić się swoimi metafizycznymi przekonaniami dotyczącymi śmierci. Zdolność dziecka do zrozumienia śmierci - i twojego do niej stosunku - jest bardzo różna, w zależności od jego wieku.

Śmierć w różnym wieku

Przed 5-6 rokiem życia dziecko postrzega świat bardzo dosłownie. Wytłumacz więc śmierć za pomocą słów prostych i konkretnych. Jeśli bliski zmarły był chory lub starszy, możesz powiedzieć, że jego organizm przestał pracować, a lekarze nie mogli tego naprawić. Jeśli ktoś umarł nagle, na przykład w wypadku, możesz wytłumaczyć, co się stało - że z powodu tego smutnego zdarzenia, jego organizm przestał funkcjonować. Może będziesz musiał wytłumaczyć, że "śmierć" czy "umieranie" oznacza właśnie, że organizm czy ciało już nie pracuje. Małe dzieci mają często trudności ze zrozumieniem, że wszyscy ludzie i żywe stworzenia w końcu umierają, że to ostateczne i że nie mogą wrócić. Nawet jeśli to wytłumaczysz, dziecko może dalej pytać, gdzie bliska osoba jest i kiedy wróci. Niezależnie od tego, jak bardzo cię to frustruje, nadal spokojnie powtarzaj, że ta osoba umarła i nie może wrócić.

Unikaj eufemizmów, nie mów, że zmarły "odszedł" lub "zasnął" albo nawet, że rodzina "straciła" tę osobę. Małe dziecko myśli dosłownie, więc podobne wyrażenia mogą sprawić, że będzie się bało zasypiać lub poczuje niepokój, za każdym razem, gdy ktoś wyjdzie z domu.

Dzieci w wieku od 6 do 10 lat mogą już uchwycić ostateczność śmierci, nawet jeśli nie rozumieją, że dotyczy ona każdego żywego stworzenia. Dziewięciolatek może na przykład uważać, że jeśli będzie grzeczny lub sobie tego zażyczy, babcia nie umrze. Dzieci w tym wieku często personifikują śmierć myśląc, że to rodzaj "potwora spod łóżka" albo duch czy szkielet. Najlepiej radzą sobie ze śmiercią, kiedy usłyszą dokładne, proste, jasne i uczciwe wytłumaczenie tego, co się stało.

Kiedy dzieci dorastają i stają się nastolatkami, zaczynają rozumieć, że każdy w końcu umrze, niezależnie od stopni w szkole, zachowania, życzeń czy czegokolwiek innego. Wraz z pogłębieniem rozumienia śmierci przez twoje nastoletnie dziecko, często pojawiać się będą pytania i refleksje dotyczące faktu bycia śmiertelnym. Jeśli, na przykład, przyjaciel twojego szesnastolatka zginie w wypadku samochodowym, młody człowiek może później obawiać się prowadzić albo nawet w ogóle jeździć samochodem. Najlepszą odpowiedzią na to będzie zrozumienie, jak doszło do tego wypadku oraz uświadomienie sobie, że tak smutne zdarzenia mają miejsce, ale nie są nagminne. Dobrze również przypomnieć dziecku o takich sposobach dbania o własne bezpieczeństwo, jak niewsiadanie do samochodu z kierowcą pod wpływem alkoholu i zapinanie pasów.

Nastolatki zwykle zadają więcej pytań o znaczenie śmierci bliskich osób. Młody człowiek, pytając, dlaczego ktoś musiał umrzeć, tak naprawdę nie poszukuje dosłownej odpowiedzi, ale próbuje zgłębić pojęcie sensu i znaczenia życia. Może także doświadczać rodzaju poczucia winy, szczególnie, jeśli zmarł rówieśnik. Czegokolwiek doświadcza twoje dziecko, najlepsze, co możesz zrobić, to pozwolić mu na wyrażanie smutku. Jeśli potrzebujesz pomocy, możesz ją znaleźć w wielu źródłach - od poradników do organizacji pożytku publicznego. Twoje wysiłki pomogą dziecku przeżyć ten trudny czas i przygotować się do przeżywania innych nieuniknionych strat w przyszłym życiu.

Opłakiwanie straty

Czy dobrze jest brać dziecko na pogrzeby? To zależy - od ciebie i od dziecka. Można pozwolić młodemu człowiekowi na uczestnictwo w każdym pożegnalnym rytuale - jeśli chce. Najpierw wytłumacz, co dzieje się podczas pogrzebu lub innego upamiętniającego wydarzenia, potem pozwól dziecku zdecydować, czy chce w nim uczestniczyć, czy nie.

Co powiedzieć małemu dziecku o pogrzebie? Możesz wytłumaczyć, że ciało osoby zmarłej będzie znajdować się w trumnie i że zmarły nie może ani mówić, ani niczego zobaczyć, ani usłyszeć. Opowiedz, że inni pewnie będą wspominać osobę zmarłą i że niektórzy żałobnicy mogą płakać. Opowiedz o metafizycznych przekonaniach o śmierci, które żywisz i objaśnij znaczenie żałoby oraz rytuałów, w których ty i twoja rodzina będziecie uczestniczyć.

Jeśli myślisz, że twój własny smutek nie pozwoli ci pomóc dziecku w tym trudnym momencie, poproś przyjaciela lub członka rodziny o zajęcie się nim podczas ceremonii. Wybierz kogoś, kogo lubisz ty i dziecko, komu ufacie i kto nie będzie miał nic przeciwko opuszczeniu pomieszczenia, jeśli dziecko zechce wyjść.

Wielu rodziców obawia się pozwolić, by dziecko zobaczyło ich rozpacz, smutek i łzy. Nie obawiaj się - jeśli dziecko dostrzeże twój ból, zrozumie, że łzy to naturalna reakcja na emocjonalne cierpienie i stratę. Może to sprawić, że będzie mu łatwiej wyrazić własne uczucia. Bardzo ważne jest jednak również, by zapewnić je, że niezależnie od tego, jak bardzo jesteś smutny, będziesz opiekował się rodziną i zadbasz o bezpieczeństwo dziecka.

Proszenie o pomoc

Gdy dziecko uczy się radzić sobie ze śmiercią, potrzebuje przestrzeni, zrozumienia i cierpliwości, by przeżywać smutek na swój sposób. Może nie okazywać emocji tak, jak robią to dorośli. Nastolatek może się złościć i chętniej niż tobie zwierzać się rówieśnikom. Nie bierz tego do siebie. Pamiętaj, że radzenie sobie z żałobą przypomina radzenie sobie z każdym innym fizycznym, umysłowym lub emocjonalnym zadaniem - to proces.

Jednak obserwuj, czy dziecko nie potrzebuje wsparcia w przeżywaniu straty. Jeśli zachowanie dziecka nagle drastycznie się zmienia - na przykład, gdy towarzyskie i spokojne dziecko złości się, staje się wycofane i bardzo zaniepokojone albo otrzymuje dużo gorsze oceny w szkole - poszukaj pomocy.

Lekarz, pedagog szkolny lub organizacja psychologiczna mogą zapewnić ci pomoc. Poszukaj książek, stron internetowych, grup wsparcia i innych źródeł pomocy dla osób w żałobie.

Rodzice nie zawsze mają możliwość by ochronić dziecko przed smutkiem i stratą. Pomagając radzić sobie z nimi budują jednak emocjonalne zaplecze, na którym dziecko może polegać w dalszym życiu.

Bartek Kulesza

Wejdź na FORUM! ❯