Nowotwór. Badania, które pomogą wcześnie wykryć raka.

Nowotwór - co to jest i dlaczego jest groźny

Nowotwory to choroby bardzo specyficzne. Nie biorą się - jak inne przypadłości - z prostych zakażeń czy infekcji. W wyniku zmian genetycznych, które zachodzą w ramach nowotworzenia, dochodzi do namnażania i rozrostu nieprawidłowych komórek naszego własnego ciała. Właśnie ze względu na tę cechę walka z nowotworami, w tym z rakiem. jest taka trudna, ciężko bowiem oddzielić zdrową tkankę od tej objętej chorobą, co z góry stawia lekarzy w bardzo ciężkim położeniu.

Jedną z głównych przyczyn zmian nowotworowych jest przewlekłe wystawianie własnego organizmu na różnorodne czynniki ryzyka (karcynogeny), które sprzyjają mutacjom genetycznym, a w konsekwencji przyczyniają się do rozwoju chorób nowotworowych. Są też zmiany nowotworowe warunkowane dziedzicznie, bądź takie, w których czynnik genetyczny bardzo zwiększa ryzyko zachorowania.

Wśród współczesnych mężczyzn dominują nowotwory płuc, prostaty oraz jelita grubego, z których szczególnie ten pierwszy jest bardzo trudny w leczeniu, a w przypadku wystąpienia objawów rokowania są zazwyczaj niezbyt dobre. I właśnie dlatego tak ważne jest – zwłaszcza, jeśli znajdujesz się w jednej z grup ryzyka - by do choroby nie dopuścić, albo przynajmniej wykryć ją w tak wczesnym stadium, by wyleczenie jej było niemal w 100% pewne i skuteczne.

Badania na raka - kiedy bezwzględnie należy je zrobić?

• gdy palisz papierosy lub inne wyroby tytoniowe,
• jesteś w wieku powyżej 40 lat,
• prowadzisz siedzący tryb życia, masz ograniczoną aktywność fizyczną,
• jesteś narażony na kontakt z toksycznymi substancjami (np. w wyniku pracy w specyficznych warunkach, przy kontakcie z chemią itp),
• nadużywasz alkoholu,
• stosujesz nieprawidłową, niezróżnicowaną dietę,
• masz predyspozycje genetyczne (w twojej rodzinie były osoby chorujące na raka).

Profilaktyka raka jest lepsza od badań

By zminimalizować ryzyko zachorowania na raka i inne nowotwory, najlepiej wyeliminować wszelkie czynniki wystawiające nas na potencjalny rozwój i działanie choroby. Jeśli palisz, rzuć palenie, jeśli jesz źle lub nie masz ruchu, pomyśl o zmianie dotychczasowego trybu życia.

Ważne jest też, byś nie bał się własnego ciała i był go w pełni świadomy. Badaj się sam: każdy odkryty na ciele guzek czy dziwna zmiana skórna powinny wzbudzać twoje zainteresowanie i skłonić do dodatkowych badań czy przynajmniej odwiedzenia lekarza. Nie omijaj tych partii ciała, w których umiejscowione są zazwyczaj "choroby kobiece". Mężczyźni - choć rzadziej, też chorują chociażby na nowotwory sutka.

Niestety, bardzo powszechne wśród mężczyzn jest także ignorowanie pierwszych, bardzo wczesnych objawów choroby nowotworowej. Jeśli nagle borykasz się z utratą apetytu, bólami brzucha czy pleców, nie czekaj na cud, tylko idź do lekarza, który pokieruje cię na konkretne, specjalistyczne badania.

Najpopularniejsze badania na raka:

1. Morfologia krwi, pomiar stężenia markerów nowotworowych

Jest to podstawowe badanie, które pozwala na wychwycenie niektórych typów zmian nowotworowych w organizmie za pomocą analizy próbki krwi. Jest to też najlepszy sposób na sprawdzenie ogólnej kondycji organizmu i może dać lekarzowi wskazania do kolejnych, bardziej już szczegółowych zaleceń.

2. USG

Badanie ultrasonograficzne, zwłaszcza jamy brzusznej, to doskonały sposób na wykrycie zmian i wszelkich nieprawidłowości w obrębie wątroby, żołądka, nerek, pęcherza, trzustki czy jelit. Facet po 40. powinien wykonywać tego typu badanie w miarę regularnie.

3. Badania endoskopowe

Chodzi tu przede wszystkim o gastroskopię i kolonoskopię. Ta pierwsza pozwala obejrzeć za pomocą specjalnego wziernika i sondy z kamerą wnętrze przewodu pokarmowego. Za pomocą tego badania lekarz może wykryć nie tylko nowotwory, ale zmiany na dużo wcześniejszym etapie, np. owrzodzenia czy nawet nieprawidłowości błony śluzowej. Kolonoskopia to z kolei badanie odbytu i jelit bardzo zbliżoną metodą. Jeśli obawiasz się dyskomfortu związanego z metodą badania, wiedz, że można je wykonać w krótkim znieczuleniu ogólnym.

4. Tomografia komputerowa

Jest to klasyczne badanie radiologiczne, które pozwala na uzyskanie bardzo szczegółowych i wyraźnych zdjęć narządów wewnętrznych oraz kości. Umożliwia wykrycie np. raka prostaty, pęcherza moczowego, płuc czy nerek.

5. Rezonans magnetyczny

To badanie spełnia podobne funkcje co tomografia komputerowa. Dzięki niemu lekarz może zobaczyć szczegółowy obraz (i przekrój) narządów wewnętrznych. Ma ono też tę zaletę, że nie używa promieniowania rentgenowskiego, a więc jest znacznie mniej wyczerpujące dla organizmu niż klasyczne prześwietlenia.

6. Badanie Per Rectum

Jest to proste badanie wykonywane przez lekarza urologa (lub nawet lekarza rodzinnego), który w jego trakcie, palcem, przez odbytnicę sprawdza czy nie ma przerostu prostaty, guzków odbytu i jelita grubego. Dziś istnieją także inne badania (choćby Marker PSA czy USG prostaty), które pozwalają na sprawdzenie tego samego, ale w zdecydowanie mniej krępującej formie.

Dziedziczenie raka - czy można przewidzieć chorobę?

Nowotwory wykazują tendencję do bycia dziedziczonymi. Jeśli miałeś lub masz w rodzinie (zwłaszcza tej najbliższej) kogoś, kto chorował na raka lub inne nowotwory, od razu przesuwa cię to do grupy zwiększonego ryzyka. Nie znaczy to oczywiście, że zachorujesz, ale z pewnością powinieneś być bardziej ostrożny.

Badania genetyczne na raka

Możesz wówczas poddać się badaniom genetycznym, które wykryją u ciebie potencjalnie wysokie ryzyko zapadnięcia na któryś z nowotworów. Dzięki takiej analizie genów można wykryć występujące w twoim DNA zmiany (np. mutacje czy polimorfizmy) odziedziczone po rodzicach, ale także te, które powstały już później. By przeprowadzić testy genetyczne, konieczne jest pobranie próbki materiału biologicznego - zazwyczaj jest to krew lub ślina. Z takiej próbki laboratorium pozyskuje twój kod DNA, który poddawany jest następnie drobiazgowej analizie laboratoryjnej przy wykorzystaniu tak znanych genetykom technik, jak chociażby sekwencjonowanie. Wykryte zmiany w poszczególnych genach dowodzą zwiększonej podatności na choroby nowotworowe. Na przykład mutacja genu CDKN2A oznacza zwiększone ryzyko zachorowania na raka płuc, trzustki oraz czerniaka. Z kolei nieprawidłowy gen TP53 może być przyczyną zachorowania na raka mózgu bądź białaczkę.

Badaj się regularnie a unikniesz kłopotów

Nowotworom zdecydowanie łatwiej zapobiegać niż je leczyć, a te już wykryte leczy się najskuteczniej w ich wczesnym stadium. Niemal każdy nowotwór, zanim stanie się groźny, ba, zanim w ogóle powstanie, poprzedzony jest innymi, mniej szkodliwymi i uciążliwymi zmianami chorobowymi. Takich sygnałów, jak uporczywy kaszel, chrypa, trudności w oddawaniu moczu czy niespodziewane dolegliwości bólowe nigdy nie należy ignorować i lekceważyć, zwłaszcza, jeśli pojawiają się znikąd.

Warto pamiętać, że nawet złośliwy nowotwór na początku przechodzi przez fazę "przedinwazyjną", w której jest w 100% wyleczalny. Regularne badania pomogą ci po pierwsze zachować spokój, zwłaszcza, jeśli jesteś w grupie ryzyka, po drugie upewnią cię, że nawet jeśli coś zostanie wykryte, to we wczesnym i niegroźnym stadium.

Krzysztof Samerski