Wazektomia – antykoncepcja świadomych mężczyzn

Wazektomia jest legalna i bezpieczna

W Polsce przez lata zabieg wazektomii, czyli przerwania możliwości przepływu plemników z jąder do penisa (a tym samym blokadzie możliwości zapładniania), mimo swojej wysokiej skuteczności w ogóle nie był wykonywany. Działo się tak dlatego, że w powszechnym mniemaniu była to procedura niezgodna z obowiązującym prawem, a co najgorsze – nieodwracalna. Mity te pokutują zresztą do dziś, stąd też często myli się wazektomię ze sterylizacją. Tymczasem sama Naczelna Izba Lekarska już ponad dekadę temu wydała pozytywną opinię zarówno na temat uwarunkowań klinicznych zabiegu, jak jego umocowania w polskim prawie. Wazektomia jest obecnie w pełni legalna i w większości przypadków odwracalna, przy czym nie jest refundowana przez NFZ, co oznacza, że chętni muszą zrobić wstępne badania oraz zabieg wyłącznie na swój koszt.

Kto może się poddać zabiegowi wazektomii?

Wazektomię można wykonać u każdego mężczyzny, choć rekomenduje się ją przede wszystkim pacjentom dojrzałym o ustabilizowanym życiu osobistym. Ważne jest, by decyzja o "podwiązaniu nasieniowodów" nie zapadała pochopnie – np. na skutek kłopotów finansowych lub chwilowego przeświadczenia typu "nie chcę mieć dzieci".

Chociaż zabieg w większości przypadków da się odwrócić, przez cały czas trzeba mieć świadomość, że nie zawsze będzie to możliwe. Trzeba być mentalnie przygotowanym na taką ewentualność, a zatem decyzja nie może być pochopna.

Przed samym zabiegiem wykonuje się podstawowe badania krwi (morfologia), oraz badanie na obecność antygenu HBS – czyli ewentualne wirusowe zapalenie wątroby.

Większość mężczyzn poddających się zabiegowi wazektomii decyduje się nań z kilku głównych przyczyn:

• dla ich partnerek zajście w ciążę stanowi poważne ryzyko natury zdrowotnej, a często nawet zagrożenie dla życia;
• jedno z partnerów jest nosicielem przypadłości genetycznej, która zmniejsza możliwość posiadania zdrowego potomstwa;
• mężczyzna poddający się zabiegowi jest w długoletnim związku, ma już dzieci i nie planuje kolejnych.

Jak przebiega zabieg wazektomii i ile kosztuje?

Wazektomia to niegroźny i stosunkowo prosty zabieg z dziedziny mikrochirurgii. W jego trakcie lekarz zakłada na nasieniowód (poprzez nacięcie na worku mosznowym) dwa specjalne klipsy z tytanu, a potem przecina światło przewodu między nimi i zasklepia ujścia kanalików (mikro-koagulacja). Całość wykonywana jest pod znieczuleniem miejscowym i trwa zaledwie kilkanaście minut. Cały pobyt pacjenta w klinice przeprowadzającej operację zazwyczaj nie trwa więcej niż godzinę. Zabieg dzięki znieczuleniu jest całkowicie bezbolesny, a jego największym efektem wizualnym może być niewielka ranka na worku mosznowym.

Coraz większą popularność zyskuje tzw. Wazektomia Bez Skalpela (WBS). Użycie skalpela, ani żadne ostre nacięcie nie jest podczas niej wykonywane. Stosuje się jedynie rozwarstwienie skóry, które nie wymaga również zakładania szwów. Stosowanie tej techniki w większości przypadków przekłada się na znacznie mniejszy dyskomfort pacjenta oraz redukcję ryzyka krwawienia czy infekcji. Jest to mniej inwazyjna metoda. Blizna powstała w jej wyniku jest prawie lub zupełnie niewidoczna.

Cała procedura kosztuje przeciętnie ok. 2500 zł, zazwyczaj cena ta obejmuje wszystkie etapy przed i po zabiegu:

• wywiad z kandydatem do zabiegu
• badania krwi (jeśli będą konieczne)
• badanie worka mosznowego przez lekarza
• badanie USG jąder (jeśli będzie konieczne)
• główny zabieg wazektomii
• materiały opatrunkowe na czas po zabiegu (wraz z zaleceniami lekarskimi)
• badanie kontrolne po zabiegu
• badanie nasienia kilka-kilkanaście tygodni po zabiegu.

Najskuteczniejsza metoda antykoncepcji

Prawidłowo wykonany zabieg wazektomii jest jednym z najskuteczniej powstrzymujących zapłodnienie działań, jakie może wziąć na siebie mężczyzna. Zdarzają się co prawda samoistne rekanalizacje nasieniowodów, ale jest to zjawisko niezwykle rzadkie.

Procedura po operacji wygląda tak, że pełny efekt antykoncepcyjny uzyskuje się po ok. 8-12 tygodniach, a w tym czasie powinno się jeszcze poddać specjalnemu badaniu na obecność plemników w nasieniu. Jeśli analiza wykaże, że w ejakulacie nie ma (lub prawie nie ma) już żywych plemników, można przyjąć iż zabieg się powiódł i być pewnym jego efektu. W większości przypadków samooczyszczenie nasieniowodów następuje po ok. 3 miesiącach, dlatego do czasu wykonania morfologii nasienia potwierdzającej pożądany efekt trzeba zapobiegawczo stosować jeszcze inne środki antykoncepcyjne.

Środki ostrożności po zabiegu

Tak jak każdy zabieg chirurgiczny, wazektomia niesie konieczność takiego dostosowania własnej aktywności, by nie narażać powstałej w wyniku działań lekarza ranki na dodatkowe uszkodzenia. Należy przez pierwsze kilka tygodni po zabiegu całkowicie powstrzymać się od aktywności seksualnej i uprawiania jakiegokolwiek sportu wymagającego wysiłku (przez minimum 2 tygodnie).

Powrót do pracy jest możliwy już po kilku dniach: w przypadku biura i zajęć siedzących jest to kwestia kilku dni po zabiegu (min. 4), a tygodnia w przypadku, jeśli wykonujesz wymagającą używania siły pracę fizyczną.

Czy wazektomia ma jakieś skutki uboczne?

Przez większość lekarzy i badaczy wazektomia jest uważana za całkowicie bezpieczną i pewną. Tak jak każdy zabieg chirurgiczny niesie ona jednak niewielkie ryzyko drobnych powikłań:

• stanów zapalnych w miejscu zabiegu
• przejściowej obecności krwi w nasieniu
• obrzęku moszny
• w późniejszym okresie może dojść do samoistnego odtworzenia się nasieniowodu (bardzo rzadkie przypadki).

Z dotychczasowej praktyki medycznej nie wynika, by wazektomia miała jakikolwiek wpływ na jądra i inne funkcje organizmu. Prowadzi się szereg specjalistycznych badań wymagających wieloletniej obserwacji, jednak dotychczas nie zaobserwowano żadnych negatywnych korelacji z innymi schorzeniami.

Wiadomo natomiast, że wazektomia nie ma żadnego wpływu na popęd seksualny i jakość życia erotycznego. Zabieg podwiązania nasieniowodów nie ma wpływu na erekcję, gdyż na żadnym jego etapie lekarz nie operuje w pobliżu odpowiadających za to nerwów i naczyń krwionośnych. W efekcie zabiegu płyn, który jest produkowany podczas orgazmu, po prostu nie zawiera plemników, są one jednak nadal wytwarzane w jądrach i tam "utylizowane".

Zabieg wazektomii nie ma też wpływu na "męskość" pacjenta. Testosteron nadal jest wytwarzany i bez przeszkód dostaje się do krwiobiegu, gdzie reguluje takie sprawy jak barwę głosu czy zarost, które po wykonaniu zabiegu "podwiązania nasieniowodów" się oczywiście nie zmieniają.

Zabieg wazektomii w większości przypadków można odwrócić

Praktyka medyczna pokazuje, że jest to zabieg odwracalny w 90% jeśli ingerencja chirurga miała miejsce w czasie do 14 lat wstecz. Jeśli dawniej, szanse zwykle maleją do ok. 30%, przy czym np. w USA są kliniki tak "wprawione" w wykonywaniu tego typu operacji, że ich lekarze mają skuteczność przekraczającą 90% bez względu na wiek pacjenta. Jak widać nie jest to skuteczność stuprocentowa, dlatego – jak już pisałem wcześniej – zawsze przed wykonaniem wazektomii trzeba się zastanowić, czy jest ona najlepszym wyjściem.

Rewazektomia, czyli ponowne udrożnienie nasieniowodów, jest też zabiegiem o wiele trudniejszym niż ich przerwanie, dlatego operacje tego typu trwają znacznie dłużej, a stopień ich komplikacji jest znaczny. Trzeba też się liczyć z poważnymi kosztami, które wahają się między 12 a 15 tys. złotych.

Krzysztof Samerski